Üzerinde “İzmir” yazılı bir tekne.
Tekne dediysem, kayıktan biraz büyükçe bir şey…
Üzerine onlarca bavul yüklenmiş.
Valiz diyemiyorum, çünkü hepsi sıradan bavul…
Daha ilk bakışta, hiç bilmeyen bir insana bile kendi hikayesini anlatıyor.
SADECE GİDİŞ BİLETİ OLAN İNSANLARIN HİKAYESİ
Bir göç hikayesi bu…
Anavatan diye bellenmiş bir ülkeden, başka bir ülkeye göç etmek zorunda bırakılan insanların hikayesi…
Her gün, her yıl, her yüzyıl insanlığın yaşadığı ızdırap hikayelerinden biri…
Bu bizim hikayemiz.
Bir “Mübadele hikayesi…”
Tek yönlü değil, iki yönlü bir hikaye…
Sadece gidiş bileti verilmiş insanların hikayesi…
Türkiye’deki Rumların Yunanistan’a; Yunanistan’daki Türklerin Anadolu’ya gönderilmelerini anlatan bir destan da diyebilirsiniz.
Uluslararası sanatçımız Ahmet Güneştekin’in önceki hafta açılan “Kayıp Alfabe” sergisini gezdirmeye işte bu tekneyle çıkaracağım sizi.
BAVULDAN GELEN KEDİ MİYAVLAMASI HANGİ HİKAYEYİ ANLATIYORDU BİZE
Teknenin etrafında dolaşıyorum.
Onlarca bavul…
Halk bavulu diye bir şey varmış, önce onu keşfediyorum.
Ama beni bu bavul yüklü kayığa çağıran başka bir şey daha var.
Bir kedi miyavlaması…
Evet bavullardan birinin içinden bir kedi miyavlaması geliyor.
Tabi ki o bavulun içinde bir kedi yok.
Ama bu sembolik ses, gerçeğinden sahici geliyor insana…
Çünkü doğduğu topraklardan koparılan bir canlının feryadı gibi geliyor insana…
ANADOLU’NUN RUM MÜBADİLLERİ KEDİLERİNİ DE GÖTÜRÜYOR BERABERİNDE
Anadolu’lu bir Rum zorla Yunanistan’a giderken demek ki kedisini de götürüyor.
Anlatılanlara bakılırsa, gittiği yer ne kendisini ne kedisini isteyen bir coğrafya…
Hiç bir insan bu kedinin miyavlaması kadar acıklı bir ağıta dönüşemez.
Çünkü göç dediğimiz trajediyi en güzel anlatan ses bu…
KEDİLERİ VE ÇINAR AĞAÇLARINI SEVMEYEN BİR VATANA GİTMEK
Doğru mudur bilmiyorum.
Çocukluğumdan beri bize hep anlatılır.
Yunanistan Osmanlı’dan bağımsızlığını aldıktan sonra Atina’da iki şey yapmışlar.
Türklerin diktiği bütün çam ağaçlarını kesmek.
Ve Türklerin sevdiği kedileri öldürmek.
Olsa bu bavullardan birinin içinde bir kedi var.
Anadolulu bir Rum ailesinin sevdiği bir kedi…
Şimdi kendisinin sevilmediği bir ülkeye gidiyor.
Söyleyen zorunlu göç dediğimiz trajediyi daha iyi ne ve kim anlatabilir ki?
BAVULLARIN ARASINDAN GELEN MİYAVLAMAYI DİNLERKEN DÜŞÜNDÜKLERİM
Kayıp Alabe işte bunu en çarpıcı müziği ile anlatmaya başlıyor.
Bir kedi miyavlaması ile…
Mahfediyor beni…
Ayrılamıyorum bavul dolu mübadil teknesinin etrafından.
Sanatın gücünü bir kere daha anlıyorum bir teknenin hem iskele hem sancak tarafından dolaşırken.
Dedim ya, bir göçmen çocuğu olarak mübadilliği bu kadar sarsıcı biçimde anlatan başka hiç bir şey görmedim hayatım boyunca…
Üzerinde İzmir yazan bir kayık… Üzerinde halk bavulları…
Ve bir kedi miyavlaması…
Göç sadece insanların değil…
Hayvanların da alınyazısı mı yani…
Yazıklar olsun asırlar boyu insanlığa…
HRANT DİNK MEYDANINDAN DÖN NARİN OYUNCAK EVİNE ULAŞIRSIN
Yürüyorum…
Bu defa karşıma meçhul ellerin öldürdüğü, katlettiği bildik isimler çıkıyor…
Faili yıllardır belli olduğu halde meçhulmuş gibi bırakılan cinayetler sokağına giriyorum…
Yüzlerce isim çıkıyor karşıma…
Hrant Dink Adelet Meydanı… Tahir Elçi Adalet Sarayı… Musa Anter Sokağı…
Hafızam saymaya devam ediyor…
Abdi İpekçi… Uğur Mumcu… Çetin Emeç… Bedrettin Cömert…
Sonra aralarından bir ismi fark ediyorum.
Küçüçük bir isim…
“Narin Oyuncak Evi…”
HİÇ BÜYÜYEMEYECEK ÇOCUKLARIN OYUNCAK EVİ
Sadece ismiyle hafızamıza yerleşen küçücük bir kız…
Narin…
Öldürenlerin hepsi orada ama faili hala meçhul küçük bir kız.
Soyadı yok.
Ama adresi besbelli… Bir milletin gözyaşlarıyla yazdığı mektupların hepsi adresine ulaşmış.
Bir dere yatağındaki kalanın altında, hepimizin soyadını taşıyan torba içinde küçücük bir beden…
Kim anlatabilir hepimize böyle hatırayı…
Kim yerleştirebilir daha zarif, daha etkileyici biçimde kollektif hafızamıza bu küçüçük ismi…
Bir sanatçı elbette…
Ahmet Güneştekin…
BİR LAHİTİN ALTINDAKİ YASAK KİTAPLARDAN MUSALLA TAŞI
Sergiyi dolaşmaya devam ediyorum…
Karşıma bir lahit çıkıyor…
İsterseniz tabut da diyebilirsiniz…
Altında kitaplardan oluşmuş bir musalla taşı…
Her biri yasaklanmış, yakılmış, yok edilmiş, yazarları öldürülmüş, hapislerde çürütülmüş kitaplar…
Kayıp bir alfabenin kaybolmamış delilleri…
Her biri ıslak imza…
Diz çöküp bakıyorum o hazin musalla taşının üzerindeki kitaplara…
Bir bölümünü tanıyorum…
Bir bölümü ise meçhul kitap abidesinin yaprakları…
REGARENK KIRKYAMADAN BİR GÖKKUŞAĞI TARLASI
Sonra rengarenk bir aleme giriyorsunuz.
Anadolu’nun rengarenk kırk yamasından bir “Patchwork” tarlası…
Her santimetrekaresi Size ayrı bir masal anlatıyor.
Kimi aşk..Kimi kavuşma…kimi ayrılık…
Mutluluk ve özlem birbirine karışmış, bir gökkuşağı halinde üzerinize seriliyor.
HEMEN YANINDA GRİ BİR ANADOLU GUERNİKA’SI
Ama burası bir çelişkiler meydanı…
O rengarenk duvarın hemen yanında kurşun renginde bir duvar ve üzerindeki “Şeyler” çıkıyor karşınıza…
Bakın bakın…
Ve o şeylerin adını kendiniz kolun diye bekliyor sizi…
İsterseniz, 6 Şubat depreminin ızdırap enkazından çıkan kutsal emanet deyin.
İsterseniz, Diyarbakır’un Sur ilçesinin enkazından gelenler eşyalar da karışmış karışmış…
Yarın gezecekseniz, belki dimağınız onların arasına Kartalkaya’da yanmış vicdanlardan kalan üç beş parçayı da iliştirecek bir köşesine…
Hangi köşesine ne koyarsanız koyun hepsi sizi aynı yere götürecek…
Bir Anadolu Guernika’sı bu eser…
Picasso’nunki kadar güçlü ve ızdırap verici bir utancı ve ısdırabı anlatıyor.
BİR MEZOPOTAMYA GUERNİKASI İNSANA NE ANLATIR NE GÖSTERİR
O duvara bakarken birden fark ediyorsunuz ki bu bitmemiş, bitmeyen bir Guernika…
Burası insanların üzerinden hiç gitmeyen “Bİnbir gecenin, onbinbir kararlığının” coğrafyası…
Mezopotamya burası..
Karşınızızdaki “Şey”, yıllardır bitmeyen, yıllarca bitmeyecek, meçhul kalacak bir puzzle’ın küçücük parçası…
Lanetli ve kalıp alfabeler kıtası burası…
Artık umutlarımızı öyle yitirmişiz ki…
Sanki her nesil kendi kayıp şeylerini bu duvarın bir köşesine ekleyecek gibi bir duyguyla ayrılıyorsunuz oradan.
O utanç ve çaresizlikle kaçıyorsunuz işlemediğiniz bir suçun mahallinden.
Çünkü o suçların gizli bir tanığısınız…
Çünkü korkuyorsunuz sesinizi yükseltmeye….
KARŞINIZDA DAVUT OLMAYI BEKLEYEN MERMER KAYALAR
Ve sonunda karşınıza mermer bir kaya çıkıyor.
El değmemiş, el değdirmemiş bir kaya…
Üzerinde harfler var.
Kayıp bir alfabenin keşfedilmeyi bekleyen harfleri…
Ve altında insan elinin değmediği mermer kaya…
Sabırla kendisinden Davud’u yaracak tanrının elinin ilk dokunuşunu bekliyor.
Bernini’nin o mermeri muhteşem bir kadın bedenine çevirmesini, sonra erkek gücünün o beden üzerindeki zorbalığının delili haline dönüştürmesini hayal ediyorsunuz.
O an kayıp alfabenin başıboş harfleri size bütün kayıp mesajları iletiyor.
BU BİR SERGİ DEĞİL, BİR “BEING THERE” BİENALİ
Yok yok…
Bir sergi değil bu.
Bienal gibi bir şey…
Feshane sanki kayıp bir Atlantis’e taşınmış, orada bulunmanın insana verdiği “Being there” duygusunun agorası haline gelmiş.
Çıkarken içinizden bir ses kulağınıza fısıldıyor: “Ben de oradaydım…”
O zaman anlıyorsunuz ki bu bir “Arkadaş ben de oradaydım bienali…
O yüzden gidip gezin bu sergiyi diyorum…
GÜNEŞTEKİN’İN İZMİR “GAVUR MAHALLESİ “SERGİSİNİ 3 MİLYON İNSAN GEZMİŞTİ
Bana göre Türkiye’de yılın sanat olayı” bu…
Belki daha uzun yıllar da böyle kalacak.
Umutsuzluklar ülkesinin insanı olarak, Modern sanatın gücü o an orada size dünyanın ve ülkenizin bütün kayıp alfabelerini bulma umudu veriyor.
AHmet Güneştekin’in önceki yıl “İzmir’de açtığı “Gavur Mahallesi” sergisini 3 milyona yakın insan gezmişti….
Bir haftadır bakıyorum, bu sergi de aynı ilgiyi görüyor.
Trafiği kilitleyecek kadar ilgi çeken bir sergi bu…
Türkiye belki de ilk defa “Bir sergiyi gezmek için trafikte bekleme” duygusuyla tanışıyor.
BUGÜNE KADAR BU KADAR ÇOK YABANCI SANAT İNSANI VE GAZETECİ GÖRMEDİM
Türkiye bu sergiyi anladı.
Ama açılışta görüyorum ki, dünya da anlamış..
Açılışta 60’a yakın yabancı küratör, sanat uzmanı, gazeteci var.
Aralarında Christopher Tannert gibi tanıdığım biri var mesela.
Berlin’in Künstlerhaus Bithanien projesinin müdürü. Bir çok uluslararası serginin küratörü.
Mesela Paolo Marino var.
La Gazetta del Mezzogiorno, ARTE, Rolling Stone gibi dünyaca ünlü dergilerin yazarı.
Mesela 2011’de Venedik Bienalinde İtalyan pavyonunu hazırlayan Gianluigi Calin var.
Bild Gezetesinin eski genel yayın yönetmeni ve Almanya’da dev sergiler düzenleyen en ünlü vakfın yönetim kurulu üyesi Kai Diekmann var.
Listeyi okuyorum, her biri sanat alanında uluslararası başarılara imza atmış insanlar.
Kendi payıma bugüne kadar Türkiye’de hiç bir serginin açılışına böylesine seçkin bir sanat insanı topluluğunun katıldığına tanık olmadım.
Sergi açılalı daha bir hafta oldu.
Ama yabancı medyada çıkan yazılar şunu gösteriyor.
Bir mübadil bavulundan gelen kedi miyavlaması dünyanın her yerinden duyulmuş.
ABD’nin yeni başkanı Trump göçmenleri uçaklara doldurup gönderirken, Türkiye’den bütün dünyaya giden bu miyav sesi çok daha anlam kazanıyor.
BENCE BU HEM FESHANE’NİN HALİÇ TERSANE PROJESİNİN DÜNYAYA AÇILIŞ TÖRENİ OLDU
Tabi İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Başkanı Ekrem İmamoğlu’nu da kutluyor ve teşekkür ediyorum.
İstanbul’a çok etkileyici bir sanat mekanı kazandırdılar.
Gelen misafirlerin büyük bölümü Haliç’teki Tersane Rixos’da kaldılar.
Konuştuğum misafirler otele ve lokasyonuna hayran kalmışlar.
Bu sergi aynı zamanda Haliç ve Tersane projesinin de dünyaya açılış töreni oldu.
GALATAPORT VE AKM BİZ’DEKİ YEMEKLER
Açılışa gelen davetlilere iki yemek verildi.
Biri Galata Port’taki Frankie, öteki Atatürk Kültür Merkezi’ndeki Biz restoranlardaydı.
İkisi de hem lokasyon hem mutfak hem de iç tasarım bakımından etkileyici ve güzeldi.
AKM’deki yemeğe gazeteci dostum Kai Diekmann ve eşi Katia Kessler ile birlikte gittik.
Hem kültür merkezi hem de o kompleksdeki bütün bölümler cıvıl cıvıldı.
Har ikisi de bir kültür mekanının bu kadar kalabalık olmasına şaşırdı.
AÇILIŞTA İKİ İSİM: FETTAH TAMİNCE VE CHOBANİ’NİN PATRONU ULUKAYA
Açılışa ve yemeğe katılan sürpriz bir kişi de Hamdi Ulukaya idi.
Chobani markası ile Amerikan yoğurt pazarının yüzde 30’una ulaşan Ulukaya gerçek bir bayarı hikayesi.
Önce bir kahve markasını satın aldı.
Sonra da San Fransisco’nun en eski bira markasını bünyesine aldı.
Yemekte onunla ve Fettah Tamince ile uzun uzun sohbet ettik.
İlginç şeyler anlattılar.
Onları da bir başka yazıda anlatacağım.
Şimdilik söyleyebileceğim şu…
Bir vakit ayırıp mutlaka gezin bu sergiyi…
Sanatı aşan bir “Şey”bu…
