Ercan Küçük - Haber Merkezi
Çin’in en önemli günlük gazetelerinden Guangming’in davetlisi olarak gittiğimiz Sinciang Uygur özerk Bölgesi ziyaretimizde bölgenin çok kültürlülüğünün yanısıra ekonomik ve jeopolitik yönünü de görme fırsatımız oldu.
Çin’in en batısında yer alan Sinciang Uygur özerk Bölgesi, ülkenin Batıya açılan kapısı görevi de görüyor. Moğolistan, Rusya, Kazakistan, Tacikistan, Kırgızistan, Afganistan, Pakistan ve Hindistan’la komşu olan bölge Kuşak-Yol İnsiyafinin de başlangıç noktası. Bölge aynı zamanda Türkiye ile, soy bağı, tarihi ve kültürel bağları ile Türkiye ve Çin arasında köprü konumunda da bulunuyor.
Günde 600 bin yılda 100 milyon kargo
Urumçi’deki duraklarımızdan birisi Asya-Avrupa-Afrika’yı hem ekonomik, hem kültürel hem de siyasi olarak birbirine bağlayan insiyatifin kritik noktalarından birisi olan Urumçi Uluslararası Karalimanı’ydı. Kuşak-Yol insiyatifi ile Çin’den çıkan bir ticaret treninin Avrupa’ya varması 11 gün sürüyor. Bir yandan lojistik merkezi işlevi de gören limandan çıkan ürünler 3 ana rotadan, 19 ülkeye ve 26 şehire ulaşıyor. İç ve dış piyasanın birbirine bağlayan karalimanı, 2 bölge ve 5 merkezden oluşuyor. Rotalardan biri Türkiye’den geçerek Avrupa’ya ulaşıyor.
Sadece 2023’te 8400 trenin kalktığı limandan 2011’den günümüze kadar ise kalkan trenin sayısı 92 bine ulaşmış. 800 bin m2’lik alana sahip karalimanından günde 600 bin kutu, son bir yılda 100 milyon kutu gönderimi yapıldı.
Çin’in Şinciang Uygur Özerk Bölgesi’nin İli Kazak Özerk Vilayetine bağlı Horgos da bölge için önemli bir ekonomik durak. Çin-Kazakistan sınırında yer alan Horgos Serbest Ticaret Bölgesi, dünyanın ilk sınır ötesi uluslararası serbest ekonomi bölgesi. Bu ekonomi bölgesi vergiden muaf bir bölge. Burada onlarca dükkanda Çin ve Kazak malları satılıyor.
Modern çağın kavimler göçü
Sinciang Uygur Özerk Bölgesi önümüzdeki yıllarda dünyada turizmin yıldızı olabilir. Bölge, çok kültürlü yapısı, Tanrı Dağları gibi doğal güzellikleri ve hatta din turizmi ile önemli bir potansiyele sahip.
Gezdiğimiz kentlerde daha çok Çin’den ve bölgenin diğer kentlerinden gelen turistlere rast gelsek de 2024’ün ilk yarısında Şinciang 120 milyondan fazla yerli turist ağırlamış. Ay Yeni Yılı'nın 15 gün öncesi ile 25 gün sonrasını içine alan, Çin’in geleneksel bayramlarından olan 40 gün süren "Bahar Bayramı" dünyanın en büyük kitlesel göçü, günümüzün kavimler göçü olarak adlandırılıyor. Bahar Bayramı’nda milyonlarca Çinli’nin ziyaret ettiği bölgelerden birisi de Sinciang Uygur Özerk Bölgesi oluyor. Urumçi’nin Eminönü’sü Sinciang Uluslararası Kapalı Pazarı, Gulca’da (Yining) Liuxing Street’i, Kaşgar’da Eski şehir denen bölgedeki çarşılarda bölgedeki etnik halklara kültürlerine ilişkin hediyelik ürünler ayrıca ilgi çekiyor.
Otelsiz doğa turizmi
Bölge Tanrı Dağları, Nalati Yaylası gibi bölgeleriyle doğa turizminde da büyük potansiyele sahip durumda. İli Kazak Özerk İli’ne bağlı bu coğrafyada Kazaklar, yazın Tanrı Dağları’na çıkıp obalar çadırlar kuruyorlar. Teleferik ve belli bölgeye kadar servislerle çıkılan bölgede imar rantı ve yapılaşmaya kesinlikle izin verilmiyor. Yaylalarda bir tane otel yok. Burada bir yandan Kazaklar günlük hayatlarına devam ederken bir yandan da bölgeye gelenler uçsuz bucaksız coğrafyada oksijene doyuyor. Sadece Nalati Yaylalarına 2024’ün ilk yarısında gelen turist sayısı 2 milyonu geçmiş.
İslam’dan Budizme inanç turizmi
Bölge tarih ve doğanın yanında inanç turizmi açısından da büyük potansiyele sahip. Gezdiğimiz camilerden olan Urumçi’deki Yanghang Cami 1897’de yapılmış. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın da Haziran ayında ziyaret ettiği camide Uygurca, Kazakça, Kırgızca, Çince Kur’an-ı Kerimler de bulunuyor. Ziyaret ettiğimiz diğer cami ise kadim Türk kenti Kaşgar’daki İdgah Cami oldu. 600 yıllık cami bizdeki Sultanahmet Camii gibi, ibadet saatleri dışında turizme açılmış. Biz oradayken de gördükki Kaşgar Camii’ne turistlerin ilgisi çok yüksek.
Çin’de önemli bir yere sahip olan Budizm’in tarihi tapınakları da turizme açılmış ya da açılmak üzere. İli Kazak Özerk İli’nde bulunan, Kızıl Tapınak, Subaşı Tapınağı ve Kızılgah Fener Kulesi, Budizm inancı için büyük değer taşıyor. Yine imar rantına ve yapılaşmaya kapalı olan bu mekanlar da bölgeye turist çekmeye hazırlanıyor.
1 fidan 80 kilo
Sinciang Uygur Özerk Bölgesi’nde teknoloji destekli tarım da önemli bir yere sahip. Hurgus Yüksek Teknoloji Alanında Çin’in en büyük 5. Yapay zekalı ziraat fabrikasını da ziyaret ettik. 400 milyon Yuan yatırımın yapıldığı fabrikada yapay zekayla üretilen ve düzenli kontrol edilen domates seralarındaki yüksek teknoloji dikkat çekiyor. Topraksız tarımın yapıldığı toprak yerine hindistan cevizinin kullanıldığı seralarda bir domates fidesi yatay olarak 18 metre uzayabiliyor. Bu fidelerden 80 kilo verim alınıyor.
Sonuç olarak; Sinciang Uygur Özerk Bölgesi Kuşak-Yol İnsiyatifi'nin de büyümesiyle hem ekonomik hem kültürel olarak coğrafyanın yükselen yıldızı olabilir. Türkiye'nin soy bağı, tarih-kültür ve inanç bağının olduğu Sinciang Uygur Özerk Bölgesi Türkiye ile Çin arasında aynı zamanda ekonomik bir köprü görevi görebilir. Emperyalizmin müdahalele ve amaçlarına alet olmadan 2 ülke arasında ticaret artarak hedeflenen ticari seviyelere ulaşılabilinir.
