Narsist Ne Demek ?
Narsistlik, bir insanın kendisine duyduğu hayranlığı ve aşırı güveni ifade eden psikoloji bir hastalıktır. Narsist kişilik bozukluğu, birçok kişilik bozukluğu çeşitlerinden biridir ve kişilerin kendi kendilerine duyduğu abartılı duyguları barındırır. Bu insanlar, kendilerinin sürekli üstün olduğunu, başkalarını kendisinden daha değersiz hissettiklerini ve herkesin kendilerine yoğun hayranlık göstermesi gerektiği gibi sorunlu bir düşünce yapısına sahiptirler. Narsist kişilik bozukluğu, dünya nüfusunun hemen hemen %6,2’sini kapsar ve erkekler'de daha sık görülür. Narsist kişilik bozukluğu, psikoterapiler ve yaşam tarzı değişiklikleriyle kontrol altına alınabilen bir hastalıktır. Yazımızın devamında ise ‘‘Narsist nedir?’’, ‘‘Narsistler nasıl davranır?’’, ‘‘Narsist insanları tanıma yolları nelerdir?’’ gibi farklı soruların detaylı cevaplarını bulabilirsiniz.
Narsist Kişilik Bozukluğu Nedir?
Narsist kişilik bozukluğu, temel olarak bir insanın kendine duyduğu özgüvenin, normalden çok daha aşırı olması durumuna denir. Bu hastalıkta ortaya çıkan belirtilerin hepsinin altında yatan sebep ise, kişinin duyduğu bu fazla özgüven sorunu yatmaktadır. Bu insanlar kendilerini diğer kişilerden daha üstün ve daha özel hissederler. Kendilerine hayran olunmasını beklerler, böbürlenir ve her zaman kibirli davranırlar. Özellikle yakın çevresinden kendilerine farklı davranılmasını isterler. Buna istinaden, çevresindeki kişilerin kendilerine farklı veya ayrıcalıklı davranması için onları ikna etme yollarına başvururlar. Ancak bir kırılma yaşadıklarında veya engellendiklerinde narsistlerin zayıf yönleri belirir ve hemen geri çekilip içe kapanabilirler. Narsistler bu tarz kabul görmedikleri durumlarda çoğu zaman utangaç davranırlar ve kendilerini kapatabilirler. Ancak yeri gelir öfkelenip, çok şiddetli tartışmaların içine dahi girebilirler. Narsist kişilik bozukluğunda görülen en karakteristik özelliklerden bazıları ise, kişinin başkaları tarafından ilgi odağı olma durumudur. Kendilerini adeta ünlü yada tanınmış biri gibi görüp herkesin kendisine hayranlıkla ve ilgiyle davranmalarını beklerler. Narsistler kendilerine, bu duruma uygun bir dünya yaratmak isterler. Yarattıkları bu dünyada en beğenilen, en çok aranılan, her konuda en iyi olanın kendisinin olduğuna inanmak isterler ve bunları kabul eden bir çevrede bulunmak için herşeyi yapabilirler. Ancak kabul görülmediğini ve kendilerine istedikleri gibi davranılmadığını anladıklarında hızla oldukları yerlerden uzaklaşmaya bakarlar. Narsistler sürekli kendilerini haklı görür. Her durumda ben haklıyım diye düşünürler. Örneğin kalabalık bir kuyrukta en ön sıraya geçmeyi kendilerine hak olarak görürler. Narsist kişilik bozukluğu, içinde birkaç farklı davranış şeklini de bulundurur. Bunlardan obsesif narsist olanı, aşırı derecede kuralcı ve takıntılı olmayı anlamına gelir. Bu kişiler çok ufak ayrıntılarda boğularak esas olanı göremez. Düzen ve titizlik konusunda abartılı davranışlar sergilemekten kaçınmazlar. Bir diğer narsist davranış biçimi olan manipülatif narsist ise karşındaki insanı önemsediğini, saygı duyduğunu söyleyebilir; ama bunun tam tersi davranışlar sergilerler. Özellikle duygusal ilişkide olduğu kişiyi, kendisi yönetmek ister ve onların iradelerini yok sayabilirler.
Narsist İnsan Özellikleri
Narsist bir insanın özelliklerine bakacak olursak, kişinin sürekli ilgi odağı olma ilk sırada gelir. Başkalarından yoğun ilgi ve hayranlık duyulmasını hedeflerler. Övgü, takdir edilme ve özel ayrıcalık gösterilmesini kendilerine hak olarak sayarlar. Kendilerine istedikleri gibi davranılmazsa kendi içlerine kapanıp, bir fantezi dünyası yaratmaya meyillidirler. Oluşturdukları bu dünyada, kendilerinin git gide çok başarılı olup herkes tarafından tanınacağını, kısa zamanda ünlü olacağını ve bir çok ödül kazanacağını düşünmeden edemezler.Bu tarz düşünceler onları rahatlatır. Narsist insan özelliklerinde cinsiyet de farklı özellikleri barındırır. Toplumsal cinsiyet rolleri, norm ve değerlerinin yansıması olarak, narsist kadın daha çok kırılgan, narsist erkek ise daha çok büyüklenmeci narsisizm özellikleri gösterebilir. Genel olarak narsist insan özelliklerinden bazıları ise şunlardır:
İnanılmaz bir özgüvene sahiptirler
Başka insanların sürekli kendisine hayranlık duymasını beklerler
Başarı ve yeteneklerini fazlasıyla abartırlar
Kendisilerini üstün hissederler ve üstün insanlarla iletişimde kalmayı tercih ederler.
Başka insanlara tepeden bakarlar ve onları küçümserler
Herkes tarafından iyilik ve ayrıcalık beklerler
Maalesef empati duygusundan yoksundurlar
Başka insanların sürekli olarak kendisini kıskanmalarını isterler
Herşeyin en iyisini kendisinin hak ettiğini düşünür ve bu konuda ısrar ederler
Gerçekçi olmayan düşünceler düşünürler (sınırsız güç-para hayali kurmak vb.)
Narsist Kişilik Bozukluğu Nedenleri
Narsist kişilik bozukluğunun nedeni diğer psikiyatrik hastalıklarda olduğu gibi tam net değildir. Çoğu zihinsel ve kişilik bozukluğunda olduğu gibi, bazı faktörlerin karmaşık bir kombinasyonundan ortaya çıkabilir. Narsist kişilik bozukluğunun altında çoğunlukla insanın yetersizlik duyguları yer alır. Narsistlik özelliklerinden olan abartılı his ve durumlar, kendini çok üstün görüp çevresindeki kişileri kendinden aşağıda görürler ve onları ezmeye çalışırlar. Aslında narsist kişilerin tam zıttı özelliklere sahip olduğunu gösterir. Yetersizlik düşüncesi, narsist kişilik bozukluğunun en önemli nedenlerinden bir tanesidir işin aslına bakarsak. Kişiler bu olumsuz düşünceler ile başa çıkabilmek adına çevrelerine kendisini olduğundan çok farklı bir şekilde gösterme çabasına düşer. Narsist kişilik bozukluğuna sebep olan faktörlerden bazıları ise şöyle sıralanabilir:
Genetik Faktörler: Kişinin, aile fertlerinden herhangi birinin narsist kişilik bozukluğu rahatsızlığı olması gibi kalıtsal yatkınlık.
Çevresel Faktörler: Çocukluk zamanlarında yaşadıkları travmalar, anne-babanın çocuğa aşırı ilgi göstermesi ve övmesi ya da çocuğu sürekli eleştirmesi durumu gibi.. Bunlara ilave olarak yine çocukluk çağında anne-babanın çocuğa karşı ilgisiz davranması yada aile içi fiziksel-zihinsel istismar da narsist kişilik bozukluğunun en önemli sebeplerinin başında yer alır diyebiliriz.
Fizyolojik Faktörler: Psikiyatride nörobiyoloji olarak bilinen bu durum, beyin ile davranış ve düşünce arasındaki bağlantının bozukluğunu ifade etmektedir.
Narsist Kişilik Bozukluğu Tanısı
Narsist kişilik bozukluğunu doğrulayacak doğrudan bir laboratuvar testi yada başka bir test maalesef bulunmamaktadır. Diğer kişilik bozukluğu rahatsızlıklarına benzer özellikler olabilir. Birçok psikiyatrist ve psikolog, narsist kişilik bozukluğunun ayırıcı tanısı için narsistik kişilik envanter testini yapabilir. Bu durum insanlarda, uzun süre devam eden işlevsiz duygu-düşünce ve çevresindeki insanlarla sağlıksız iletişime neden olmaktadır. Narsist kişilik bozukluğunda görülen belirtiler, çocukların kendi davranış biçimlerine karşı diğer kişilerin onlara nasıl tepki verdiğini anladıkları ortalama 8 yaşından itibaren belirgenlik gösterir. Bu yaştan sonra özellikle anne-babaların fark ettiği davranış biçimleri için bir sağlık profesyonelinden yardım almaları iyi olur. Narsist kişilik bozukluğu tanısı için uzman insanlar, Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayınlanan ‘‘Mental Bozuklukların Teşhis ve İstatistik El Kitabı'ndan’’ da yararlanabilir. Narsist kişilik bozukluğu tanısı için bu kaynakta yer alan şu kriterler değerlendirilebilir:
Abartılmış bir özönem duygusu
Sürekli hayranlık isteği ve övgü ihtiyacı duyarlar
Düşünülen üstün özellik algısı ile özel muamele görme isteğinde bulunurlar.
Yeteneklerinin ve başarılarının abartılmasını isterler.
Olumsuz herhangi bir eleştiriye çok sert tepki gösterirler.
Güç, başarı, güzellik, şöhret gibi fantezileri içlerinde beslerler.
Başkalarını kullanma veya başkalarından yararlanma eğilimide vardır.
Diğer kişilerin duygu ve isteklerini tanımama ya da isteksiz davranma huylarıda vardır.
Çok kibirli bir yapıya sahiptirler.
Uzman insanlar belirtilen bu maddelere verilen cevapları değerlendirir ve bu doğrultuda bir tedavi uygularlar. Narsist kişilik bozukluğunun tanısında bunun haricinde diğer zihinsel bozuklukları içeren farklı nöropsikolojik testler de uygun görüldüğü taktirde yapılabilir.
Narsist Kişilik Bozukluğu Tedavisi
Narsist kişilik bozukluğu tedavisi herkes'de konuşma terapisi olarak uygulanır. Narsist kişilik bozukluğuna eşlik eden depresyon varsa çeşitli psikiyatrik ilaçlar da tedaviye katılır. Ancak bu tarz bir rahatsızlık yoksa narsist kişilik bozukluğu, antidepresan ilaçlar ile asla tedavi edilemez. Konuşma terapileri sayesinde diğer kişilerle sağlıklı iletişim kurması öğretilir ve böylece ilişkiler daha iyi ve samimi bir hale dönüşebilir. Tedaviler sayesinde ayrıca hissedilen çarpık duyguların sebepleri, başkalarından sürekli ilgi ve takdir beklemenin ne kadar zor olduğu anlaşılabilir. Narsist kişilik bozukluğu tedavisinde uygulanan konuşma terapisinin diğer faydaları ise şunlardır:
Meslek arkadaşları ile iş birliği ve uyum içinde çalışmak
Kişisel ilişkileri sürdürmek
Eleştiri ve başarısızlıkları kabul edip, daha güçlü yönlerini ve potansiyeli keşfedebilirler
Duygularını anlarlar ve onlara yön verirler
Herhangi bir benlik duygusuyla başa çıkabilirler
Gerçeğe dönüşmesi muhtemel hedefler kendilerine belirleyebilirler
Bunların dışında bazı yaşam tarzı değişiklikleri ile de terapiye ek olarak, narsist kişilik bozukluğu tedavisine katkı yapılır. Bu yaşam tarzı değişikliklerinden bazıları ise şunlardır:
Bozuk davranış ve düşünceleri tetikleyecek alkol ve madde kullanımını bırakmak
Sağlıklı davranışlar belirlemek ve onları uygulamaya geçirmek
Stres ve kaygıdan uzaklaşmak için yoga veya meditasyon gibi rahatlama tekniklerinden faydalanmak.
