HABER ANALİZ HİCRAN KIVANÇ
İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW), cumartesi günü yaptığı açıklamada, Kenya güvenlik güçlerinin 25 Haziran 2024 Salı günü protestoculara doğrudan ateş açtığını belirterek, eylemlerde en az 30 kişinin öldüğünü, 300’den fazla kişinin yaralandığını ve çok sayıda kişinin gözaltına alındığını belirtti.
HRW Afrika direktörü yardımcısı Otsieno Namwaya’nın, “protestocular kaçmaya çalışırken dahi gerekçesiz olarak doğrudan kalabalığa ateş etmek, Kenya ve uluslararası hukuka göre kabul edilemez " ifadelerine yer verilen açıklamada, Kenya'nın uluslararası ortaklarına güvenlik güçleri tarafından yapılan suiistimallerle ilgili hızlı, güvenilir ve şeffaf bir soruşturma için Kenyalı yetkililere baskı yapılması çağrısı yapıldı.
Halk parlamento binasını bastı
HRW’nin açıklamasında ayrıca, ülkenin pek çok şehrinde barışçıl başlayan mitinglerin, hükümetin Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) baskısına boyun eğerek vergi artışlarını onaylaması üzerine halkın parlamento binasını bastığı bildirildi. Bina içerisinde yangın çıkması üzerine polisin şiddetinin daha da arttığı vurgulandı.
Açıklamada ayrıca protestoların, Kenya'nın 1963'te İngiltere'den bağımsızlığını kazanmasından bu yana en şiddetli eylemler olduğu belirtildi.
“Vergi zammına karşı halk, meclis binasını bastı, milletvekilleri yeraltı tünellerine sığındı.
Parlamento binasından alevlerin yükseldiği bildirildi.
Ellerinde bayrak ve afişlerle yürüyen göstericiler ana caddeleri trafiğe kapatıp, meclis bahçesine girerek, bazı araçları ateşe verdi.
Göstericiler, güvenlik güçlerinin müdahalesi ile meclis bölgesinden çıkarıldı ve meclis binasının çevresi kontrol altına alındı.”
Kenya İnsan Hakları Komisyonu ve ülkedeki STK’lar ordunun göstericilere orantısız müdahalesiyle ilgili tepkilerini ve endişelerini açıklarken, Kenya Hukuk Cemiyeti tarafından Kenya Savunma Bakanı Aden Duale hakkında dava açıldı.
Devlet Başkanı Ruto geri adım mı attı?
Kenya Devlet Başkanı William Ruto'nun yönetimi, sonunda tasarıyı geri çekmek zorunda kaldı.
Basın organları aracılığıyla çoğunluğunu gençlerin oluşturduğu göstericilerin endişelerini dikkate aldıklarını, taleplerini dinlenmek ve sorunu çözmek için gençlerle görüşeceğini söyleyen başkan Ruto, “Gençlerimiz ayakta durmak ve seslerini duyurmak için demokratik haklarını kullandılar” ifadeleriyle diyalog çağrısı yaptı.
Ancak, Kenyalılar, Başkan Ruto ve yönetimini, HRW’nin açıklamasında “barışçıl” başladığını vurguladığı mitinglerin şiddetli protestolara dönüşmesinde baş sorumlular olarak gördüklerini ve Ruto istifa etmeden eylemlerini sonlandırmayacaklarını bildirdi.
Ülke geneline yayılan protestolarda, başkent Nairobi, Mombasa gibi şehirlerde ölüm ve yaralanmalarla sonuçlanan güvenlik güçlerinin müdehalesi, Ruto kadar yönetimindeki isimlere karşı öfkeyi arttırdı. Yer yer çatışmaya dönüşen protestolar, meydanlardan sanal alem aracılığıyla uluslarası kamuoyunun gündemine yansıdı. Sosyal medyada, hükümetteki yetkililerin hesaplarını hedef alan Kenyalı aktivistler, başta gösterilere “ihanet” diyen devlet başkanını da, göstericilerin taleplerini kendisine farklı yansıtmakla suçladıkları Ruto’nun yardımcısı Rigathi Gachagua’ya da tepkilerini o mecrada da göstermeye devam ediyor.
Peki gençler ne istiyor?
Bu soruya, Gazeteci Erkin Öncan’a konuşan Kenyalı aktivist Mo Kasuku'nun açıklamaları net cevap veriyor.
Kasuku’ya göre, ülke genelinde yaşanan kitlesel hükümet karşıtı protestolar vergi zammı tartışmalarından çok daha fazlası. Halkın radikal değişiklikler talep ettiğini vurgulayan Kasuku, ülke genelinde siyasi krizin devam edeceği görüşünde:
“Hükümetin getirdiği yeni vergi artışları ve artan yaşam maliyetlerinin tetiklediği protestolarda, halk, daha adil ve sürdürülebilir bir ekonomik düzene olan ihtiyaç”
Kasuku bu ifadelerini ise şöyle açıklıyor;
“Kenya halkının, özellikle de nüfusun yüzde 70’inden fazlasını oluşturan gençler, bu yasaya karşı çok öfkeli. Kenya’daki gençlerin yüzde 50’sinden fazlasının kayıtlı istihdamı yok. Önerilen vergilendirmeler kanser ilaçları, arazi kiralamaları, ekmek, motorlu taşıt vergileri gibi halkın zararına olacak, cezalandırıcı vergi önlemleri”
Gençlerin siyasetçilere ve cumhurbaşkanına da öfkeli olduğunu vurgulayan Kasuku, “Gençler, siyasi sınıfın, siyasetçilerin ve Cumhurbaşkanının kendilerine bağımlı olmamız için bu vergileri ödememizi talep etmelerine öfkeli. Ancak Kenyalıların çoğunluğu yoksulken birçoğu lüks bir yaşam süren bu insanlar için neden vergi ödediğimizi anlamıyoruz” dedi.
IMF baskısıyla gelen vergi zamlarına direniş
Aslında gençlerin anlamadığı ancak HRW’nin açıklamasında dikkat çektiği “Şiddet, hükümetin IMF baskısı altında vergi zamlarını kabul ettikten sonra patlak verdi.” İfadeleri ipucu veriyor.
IMF’e borçlanma konusu sadece Kenya’da değil, borçlanan ülkelerin halkları başta olmak üzere emperyalizm karşıtı toplumlarda da, uzun yıllar faiz ödeme politikası, borçlu olan ülkeleri kendi çıkarları doğrultusunda yönlendirdiği tespitleriyle insan yaşamını etkileyen bir yoksulluk getirdiği gerekçesiyle protestolara neden oluyor.
IMF ve ABD'den hükümete destek
Hal böyleyken, Uluslararası Para Fonu (IMF) Sözcüsü Julie Kozack, protestolara ilişkin hemen “IMF’nin Kenya’daki durumu yakından izliyor” açıklaması yaptı.
Kozack’ın hemen ardından da, ABD devreye girdi ve ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Kenya Devlet Başkanı William Ruto ile telefonda görüşerek, Ruto’ya ülkedeki gerginliğin düşürülmesine yönelik attığı adımlar ve protestocularla diyalog kurma sözü verdiği için teşekkür etti.
Bu teşekkür, ABD yanlısı olmakla eleştirilen hükümet ve devlet başkanının attığı adımın halkta karşılığı olmadığı gibi öfkenin daha da artmasına neden oldu.
Kasuku, Ruto’nun tasarıyı geri çekmesine ilişkin ise halkın öfkesinin yolsuzluk, israf ve siyasi sınıfın ülkeyi küçümsemesinden kaynaklandığını da belirterek, şunları aktardı;
“Bu protesto büyük ölçüde hiçbir siyasi desteği olmayan gençler tarafından yönetiliyor. Muhalefet üyelerinden bazıları protestoları kendi lehlerine çevirmeye çalışıyorlar ama izin buna verilmiyor. Ancak bazı muhalefet milletvekilleri bu dalgaya binmeye çalışıyor ama buna izin verilmiyor. Ama evet, bazı muhalefet milletvekilleri Maliye Yasa Tasarısı’nı desteklemedi ve protestocularla dayanışma gösteriyorlar. Ancak bu eylemlerin ve tüm seferberliğin sosyal medya üzerinden başlatıldığı açıkça belirtilmeli.
Vergi zammını geri çekse bile, yine de halktan fazladan vergi almanın bir yolunu bulacaktır. Ancak mesele vergilerden çok daha büyük. İnsanlar, hükümetin halkı küçümsemesine kızgın. Birçok şeye kızgınlar. Ve daha önce de söylediğim gibi, başkan halkın güvenine sahip değil. Yani bu cezalandırıcı vergi önlemlerini geri çekse bile, yine de halktan fazladan vergi almanın bir yolunu bulacaktır.”
Kenya Hükümetine İsrail tepkisi
Kasuku, açıklamalarının devamında Filistin’de yaşananları unutmadı ve Kenyalıların Filistin’le dayanışma içinde olduğunu belirtti:
“Biz Kenya’daki aktivistler olarak mücadelelerimizin birbirine bağlı olduğunun bilincindeyiz. Filistin’de olanlar, özellikle Cumhurbaşkanımız Batı ile ittifak yapmaya karar verdiği ve Batı’nın Filistin’de terör estirdiği şu dönemde, kolayca Kenya’da da olabilir. Ayrıca hükümetimizin yakın zamanda İsrail’den silah satın almak istediğini biliyoruz ve Kenya hükümetinin, vatandaşlarını gözetlemek için İsrail tarafından geliştirilen Pegasus casus yazılımını kullandığının farkındayız. Hükümetin, İsrail’den silah almak için parası varsa ama Kenya halkına hizmet etmek için parası yoksa, işte bu yüzden birlikte mücadele ediyoruz. Mücadelelerimiz birbirine bağlı. Bu yüzden Afrikalılar olarak Filistin’le dayanışma içindeyiz çünkü onların da bizimle dayanışma içinde olduklarını biliyoruz.”
Tarihinde sömürge ve bağımsızlık konusunda yıllarca mücadele veren ülkelerden olan Kenya’nın gençlerinin, 9. ayına giren Gazze Savaşı’nda direnen Filistinli gençlerle dayanışması şaşılacak bir durum değil şüphesiz. Olsa olsa bu durum, küresel hegomonik güçlere karşı direnenlerin de globalleştiğine güncel bir örnek.
Özetle Kenya’daki protestoların nasıl sonuçlanacağı, Kenyalıların kararlılığı ve Devlet Başkanı Ruto’nun atacağı adımlarla şekillenecek. Ruto, ya halka inecek ya da halk onu indirecek.
