Irak’taki merkezi hükümet mega şehirlerin temelini attı
Irak Başbakanı Muhammed Şiya Es Sudani, Irak'ın yaklaşık 3 milyon konuta ihtiyaç duyduğunu belirterek, ilk etapta düşük ve orta gelirli ailelere yönelik konutlar olmak üzere yaklaşık 300 bin yeni konut inşası planladıklarını açıkladı.
Mevcut planlar konusunda iyimserlik hâkim ve hükümetin stratejisinin Irak'taki birçok yerleşim bölgesinde yaşanan aşırı kalabalığı başarıyla hafifleteceği yönünde umutlar var.
Ancak önceki hükümetlerin krizi çözme yönündeki gerçekleştirmediği vaatleri ve sektördeki yolsuzluklar Irak halkının umutlarını azaltmış durumda.
Mevcut Irak hükümeti, krize bir çözüm olarak başkent Bağdat'ın dış mahallelerinde yeni yerleşim şehirleri inşa etmeyi planladığını aylar önce taahhüt etti. Bu planlar doğrultusunda parlamento, yeni şehirlerin ilk beşi için inşaat sözleşmelerini hem yerel hem de yabancı uzman şirketlere vermeyi kabul etti.
Çinli ve Türk firmalar yakından ilgileniyor
Bağdat'ın dışında yer alacak ve 30 bin konut birimi içermesi planlanan yeni yerleşim "kentlerinden" biri olan El Cevahiri için inşaat sözleşmeleri 2023 yılı sonlarında Çin firmaları East China Engineering Science and Technology Co. ve China National Chemical Engineering Co. ile Irak firması Shams al-Binaa'ya verildi.
Ulusal Yatırım Komisyonu Başkan Yardımcısı Salar Muhammed Ameen, Al Cevahiri'nin inşa maliyetinin 2 milyar dolar olarak tahmin edildiğini, bu tutarın hiçbirinin Irak hükümeti tarafından finanse edilmeyeceğini ve projenin dört-beş yıl içinde tamamlanmasının beklendiğini söyledi.
Ninova'daki el-Gazlani, Enbar'daki Yeni Felluce, Babil'deki el-Ceneyn ve Kerbela'daki Difaf, mega kalkınma projesinin ilk aşamasının planlandığı şehirler oldu. Bu 4 şehirde yüz binlerce konutun inşa çalışmalarının başladığı bildirildi.
Hükümet, haziran ayı sonunda, Bağdat'ın 25 kilometre güneyinde yer alan Ali el-Verdi adlı yeni mega kente gidecek yolun yapım çalışmalarına başladı.
Merhum Iraklı sosyolog ve düşünür Ali el-Verdi'nin adını taşıyan bu şehir, yeni şehirlerin en büyüğü olacağı ve 61 milyon metrekarelik bir alanı kaplayacağı belirtildi. 100.000'den fazla konut, sosyal tesisler, yeşil alanlar ve akıllı teknoloji sunması planlanan bu şehrin inşaatı için sözleşme bu yılın başlarında Mısır'ın ORA Developers şirketine verildi.
Irak hükümeti, ülke tarihindeki en büyük mega kent inşaat projesi olan projenin, büyük ölçüde yabancı yatırımlarla finanse edileceğini ve kazançlı yatırım fırsatlarından biri olduğuna dikkat çekildi.
Türkiye Müteahhitler Birliği’nin (TMB) yayınladığı yılın ilk yarısına ilişkin “İnşaat Sektörü Analizi Raporu”nda da, Türk firmaların yakından takip ettiği Kalkınma Yolu Projesi’nin en az 15 milyar dolar tutarında olacağı belirtilerek, “Irak, yılda en az 5 milyar dolar tutarında proje üstlenilebilecek bir pazar olarak öne çıkmaktadır” ifadesi kullanıldı.
Raporda, projenin Türk müteahhitlik firmalarının oluşturacağı konsorsiyumlar tarafından yaklaşık 4 yıl içerisinde tamamlanabileceği belirtildi.
Irak’ta konut krizi
"Konut kent projeleri, özellikle başkent Bağdat'taki konut krizini büyük ölçüde sona erdirecek" diyen, Irak İmar, İskân, Belediyeler ve Kamu İşleri Bakanlığına bağlı Yeni Kentler Uygulama Kurumu'nda (NCIA) çalışan Mühendis Haydar El-Hafaji, El-Araby El -Cedid'e verdiği demeçte, "Çalışmalar ve istatistikler, Bağdat'taki aşırı kalabalığın 11 milyon kişiye kadar ulaşacağını gösteriyor. Bu tehlikeli bir rakam. Bu da hükümeti [bunu] önlemek için gerekli planları yürürlüğe koymaya itiyor" dedi.
Önceki hükümetlerin konut sorununu ihmal etmesinin nüfusun aşırı kalabalıklaşmasına yol açtığına dikkat çeken el-Hafaji, "Bağdat'ın dış mahallelerindeki Ali El-Verdi ve El-Cevahiri adlı şehirlerin, başkentin kalbindeki nüfus baskısını hafifletecek şekilde tam hizmet veren şehirler olacak." dedi.
Irak hükümetinin resmi istatistiklerine göre, nüfusun yüzde 99’u maddi olanaklara sahip olmadığı için "aşvaiyye" denilen, devlet arazisinde inşa edilen gecekondu mahallelerde yaşıyor.
Bir önceki hükümetin başlattığı, arsayı devletten alıp evlerini kendilerinin inşa edebilecekleri "Darî " ("Benim Evim") projesi, yoğun başvuruya rağmen hayata geçirilmedi.
Iraklı gazeteci Aktam Seyfeddin, 2017’de Irak'taki konut inşaatı ve kalkınma projelerinde yaşanan yolsuzluk hakkındaki yazısında, Irak'taki konut krizinde, ülkedeki nüfus artışı, üst üste gelen hükümetlerdeki irade eksikliği, inşaat malzemelerindeki hızlı artış, kötü planlama ve derin yolsuzluk sorunlarının rol oynadığını belirtti.
Ekonomist Ahmed El-Kanani, 2003'te ABD öncülüğündeki işgalin Baas hükümetini devirmesinden bu yana görev yapan beş Irak hükümetinin krizden sorumlu olduğunu ve yolsuzluğun hem hükümet hem de yatırımcılar tarafından konut sektörünü harap ettiğini belirterek, "Nuri el-Maliki hükümeti sırasında konutlara en az 9 milyar dolar tahsis edildi, ancak Iraklılar o dönemde sahada hiçbir konut projesi görmedi" dedi.
O dönem milletvekili olan Sudani, konut geliştirme projelerinde yaşanan yolsuzluk sorununa vurgu yaparak, Irak Parlamentosu'nun "yolsuzluk dosyalarına karışan yetkilileri hesap vermeye yetkili kılan izleme rolünü" üstlendiğini belirtmişti.