ERCAN KÜÇÜK - HABER MERKEZİ
Suriye muhalefetinden General Ahmet Rahal geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada, Suriyeliler’in Halep’e geri dönmesi tartışmalarıyla ilgili olarak "Halep'in batısında ve kurtulan bölgelerde iki gündür devam eden operasyon, Türkiye'nin desteği ile de insanların ve mültecilerin evlerine dönmesini hedeflemektedir. Han Şeyhun ve Moarra An Numan bölgelerine, Türkiye'de yaşayan 2.5 milyon mülteci dönebilir. Bu operasyonlar büyük bir çizgide başarıyla yol kat etti. Bugün hedef Halep ve Sarakıp, belki önümüzdeki günlerde başka bölgeler de kurtulabilir” sözlerini kullanmıştı.
Samimi Haber, konuyu Türkiye’de yaşayan ve Suriyeliler’e yönelik faaliyetler yapan isimlere sordu. Sığınmacı Hakları Platformu sözcüsü Suriyeli Taha Elgazi, henüz Halep’e geriş dönüş için konuşmanın erken olduğunu söyledi. Türkiye’de yaşayan Suriyeliler’in çoğunluğunun Halep kökenli olduğuna dikkat çeken Elgazi, Halep’te istikrar sağlanırsa, Türkiye’deki Suriyeliler’in yüzde 60’ının geri dönebileceğini belirtti. Birçok Suriyeli’nin kendilerine ‘Yol açık mı? Sorusunu sorduklarını vurgulayan Elgazi şunları söyledi:
İstikrar sağlanır, insanlar iş bulabilirse…
“Halep’in muhaliflerin eline geçtiği günlerde Cumhurbaşkanı Tayyip Bey, İstanbul’da MÜSİAD Fuarı’nda ‘Bu Suriyelilerin geri dönüşünü hızlandırır.’ Demişti. Hükümetin özellikle Göç İşleri Başkanlığı ve İçişleri Bakanlığı’nın planı var; Mademki güvenli bölge büyüdü. Demekki o bölge buradan gönderilecek sığınmacıları daha fazla şekilde alabilir.
İnsanların gönüllü dönüş adı altında gönderilmesini biz zaten görüyoruz. Önümüzdeki 3-4 ay içerisinde çoğu insanları kayıtları iptal edilip gönderecekler kesin bir şekilde. Suriyeliler’in Halep’e dönmesi tercihleri var mı? Ben Türk vatandaşı olmama rağmen ülkeme vatanıma dönme kararımı en yakın zamanda alabilirim. Ama Halep, Azez gibi İdlib gibi Cerablus gibi olacaksa yani insanlar orada 10-15 yıl çadırda kalacaksa bence bu artık gönüllü dönüş değil. Mesele burada insanları göndermek, ‘bizden çıksınlar da nereye giderlere gitsinler!’ Değil. Orada aslında yönetim taraf olması gerekiyor. Orayı kim yönetecek? Şunu bilmemiz gerekiyor: Halep’e girenler Özgür Suriye ordusu değil, HTŞ. HTŞ hem uluslararası kuruluşlarda hem de Türkiye’de bir terör örgütü. Bu da bir sıkıntı olabilir. Bu nedenle Halep’in yönetimi kimin eline geçecek bu çok önemli. Eğer insanlar orada istikrar, çalışma bulurlarsa tabiki Suriyeliler’in çoğu döner. Ama ben Deyrezor’da, Şam’da, Hama’da Humus’ta yaşayan birisi olarak, Halep’te nereye döneceğim? Benim zaten Halep’te evim yok. Dönenler acaba orada evlerini bulacaklar mı?
Bizi insanlar arıyorlar, ‘Yol açık mı değil mi? Bir kanal var mı yok mu?’ diye soruyorlar. Ben de ‘bir bekleyin, bakalım ne olacak sonunda’ diyorum.”
Türkiye’den Halep’e geçişin şu anda mümkün olduğunu belirten Elgazi, “Halep’te ortalık sakinleşirse ne kadar Suriyeli geri döner?” Sorumuza ise şu şekilde cevap verdi:
“Yüzde 60’ı döner. Türkiye’de bulunan Suriyeli sığınmacıların yüzde 60’ı Halep’in kırsalından. Ama yaşam şartları uygun olursa. Şu an geri dönüş mümkün. Kilis-Azez-Halep yolu kesik şu anda YPG yüzünden. İnsanlar izin alıp gidebiliyorlar. Şu anda da gidebilirsiniz. Ama sizin mesuliyetinize bağlı.”
Yüzlerce başvuru geldi
Samimi Haber’e konuşan, Uluslararası Sivil Toplum Kuruluşları Federasyonu (ULFED) Genel Müdürü Muhammed Akta da kendilerine yüzlerce Suriyeli’den geri dönmek için başvuru geldiğini açıkladı. Akta da Halep’te henüz ortalığın sakinleşmediğini, operasyonların devam ettiğini bu nedenle dönüş için erken olduğunu düşünüyor. Akta, Elgazi’nin aksine, şu anda Suriye’ye geçişlere oluşturulan güvenli bölgeden sorumlu dört valiliğin izin vermediğini belirtti. Akta şunların söyledi:
“Federasyona yüzlerce talep geldi. Dönmek istiyorum değil de, gidip görmek istiyorum talepleri var. Ama şu anda daha çok erken. Orada henüz hakimiyet, güvenlik sağlanmış değil. Operasyonlar devam ediyor. O yüzden şu anda girişler yasak. Giriş izni olanları bile valilikler içeri almıyor. Güvenlik tedbirinden dolayı. Şuanda öyle bir durum yok. Ama dönme eğilimi yüksek. Türkiye’de kayıtlı olan Suriyeliler’in belki yarısı 1.8 milyonu zaten Halepli. Halep’te tablo bu şekilde devam ederse ben ciddi anlamda bir dönüş olacağını düşünüyorum. Özellikle Gaziantep’ten bir dönüş olacağını düşünüyorum. Güney bölgelerinden dönüş olacağını düşünüyorum. İstanbul’dan da dönüşler olabilir. Ama şu anda herhangi bir hareketlilik yok.
“Bütün izinler askıya alındı”
Suriye’de güvenli bölge var. Güvenli bölgeden sorumlu 4 valilik var: Hatay, Gaziantep, Kilis ve Urfa Valiliği. Herhangi birisi Türkiye’den geçiş yapmak isterse o valiliklerden izin almak zorunda. Bu valilikler izin verdikten sonra geçiş yapabiliyorsunuz. Fakat şu anda operasyon devam ettiğinden dolayı bütün izinler askıya alındı. STK’lar, tüccarlar oraya çok girip çıkıyorlardı. Bunlar valilikten aldıkları izin doğrultusunda geçiş yapabiliyorlar. Pasaportla geçiş yapmıyorsunuz, kimlikle geçiyorsunuz. Şu anda o izinlerin tamamı askıya alındı. Gidenlerin güvenlik zafiyeti oluşturma ihtimali olabilir.
1.8 milyon Halepli var
Şu anda geri dönüşlerle alakalı hiçbir şey yok. Fakat ciddi anlamda dönmek isteyen insanlar var.
Ne kadar insanın geri döneceğini tahmin etmek zor. Acaba Türkiye’deki Suriyeliler’in ne kadarı düzen tutturabilmiş ne kadarı tutturamamış. Fırsat bulursa döner tahmin etmek kolay değil. Ama Türkiye’de 1.8 milyon Halepli var. Bunların en azından yarısının dönmek isteyeceğini düşünüyorum.”
