HABER MERKEZİ
Rusya-Ukrayna savaşı, dün gece Kursk’taki nükleer santralın vurulmasıyla yeni bir safhaya evrildi. Dünya nefesini tuttu, yeni bir Çernobil felaketinin başlayıp başlamadığını merak etmeye başladı.
Taraflar, geçtiğimiz günlerde Ukrayna ordusu tarafından işgal edilen bölgede yer alan Zaporijya Nükleer Santrali’nin vurulmasından ve çıkan yangından dolayı karşı tarafı suçlarken, santraldaki hasarın tüm bölgeyi etkileyecek bir felakete yol açmasından büyük endişe ediliyor.
Zaporijya’dan Çernobil’e
Yetkililer Kursk civarındaki radyasyon ölçümlerinin şimdilik normal seviyede olduğunu açıklasa da, yangın ve diğer hasarlar yüzünden felaketin başlaması uzak olasılık değil.
Avrupa’nın en büyük nükleer santralı konumundaki Zaporijya’nın şimdilik meçhul olan saldırgan tarafından vurulması, tarihin en büyük nükleer felaketini, Çernobil’i akıllara getirdi.
“Nükleer felaket” kavramıyla eşdeğer anlam taşıyan Çernobil’de neler oldu, felaket nereleri etkiledi, sonuçları nelerdi? Sizin için derledik.
Hiroşima’nın 50 katı
Japonya’daki Fukuşima felaketiyle birlikte tarihin en büyük nükleer felaketi sayılan Çernobil faciasının yaşandığı nükleer santral, bugünkü Ukrayna topraklarında, Başkent Kiev’in 130 kilometre kadar kuzeyindeki Pripyat kenti yakınlarındaydı. Sovyetler Birliği dönemiydi, 26 Nisan 1986 tarihiydi.
O gün 4 numaralı reaktörde sistem testi yapılıyordu; birden beklenmedik bir güç dalgalanması oluştu, buhar basıncı ortaya çıktı. Bunlar nötron moderatör ile hava arasındaki grafitin birleşmesine neden oldu ve nükleer çekirdekte erime meydana geldi. Çıkan yangın yayıldı, çok geniş bir bölgeye nükleer serpinti yayıldı. Yayılan radyasyon miktarının, Hiroşima’ya atılan atom bombasının yaydığının 50 katı olduğu hesaplandı.
Kaç kişinin öldüğü bilinmiyor
Felaketin başladığı ilk anlarda, santralin çevresindeki dört kilometrekarelik alanda bulunan çam ormanı kırmızımsı kahverengiye dönüşüp öldü. Kıyısında santralin kurulu olduğu Pripyat Nehri nükleer serpintiyle kirlendi ve büyük bir içme/sulama suyu sorunu ortaya çıktı.
Acil müdahale için görevlendirilen 50 işçi, akut radyasyon sendromu sonucu çok kısa süre içinde öldü. Acil müdahalede çalışan 200 bin kişi, kurtarılan 116 bin kişi, kirli alanlardan tahliye edilen 270 bin kişi sonraki süreçte çeşitli rahatsızlıklara maruz kaldı ve kayda girmeyen ölümler oluştu. Radyasyona bağlı kanser türlerinden ölenlerin bilinen sayısı yuvarlak rakamla 4 bin şeklinde veriliyor. Ancak gerçek rakamların, bilinenden çok daha büyük olduğu söyleniyor.
İnsanlarda, hayvanlarda ve bitkilerde akıl almaz mutasyonlar oluştu ve bu durum yıllarca sürdü. Mutasyonlara bağlı ölümler çok arttı.
Avrupa araştırdı, Türkiye seyretti
Felaketten en çok etkilenen ülkeler Ukrayna, Beyaz Rusya ve Rusya oldu. Türkiye de ciddi oranda etkilendi. Avrupa ülkelerinde, kazanın hemen ardından, olayın etkileri sürekli araştırılmış, bu ülkelerde kanser vakalarının ve buna bağlı ölümlerin çok yüksek oranda arttığı belirlenmişti.
Ancak benzer araştırmalar Türkiye’de neredeyse hiç yapılmadı. O nedenle felaketin ülkemizin insanını ve diğer canlılarını ne boyutta etkilediği tam olarak bilinmiyor. Bu konuda yapılmış çok az sayıda bilimsel araştırmadan biri olan Türk Tabipleri Birliği’nin Nisan 2006 tarihli raporunda, nükleer serpinti ve radyoaktif parçacıkların kazadan 10 gün sonra tüm Türkiye’ye yayıldığı, Artvin Hopa gibi bölgelerde kanser vakalarının arttığı belirlendi.
Çernobil’de tüm radyoaktif kalıntıların temizlenmesinin/kaybolmasının 48 bin yılı bulacağını bilim insanları söylüyor.
