19-29 Ocak arasında düzenlenen Sundance 2023’nin Dünya Sineması Kurmaca Yarışması’na rahatsız edici kadın hikayeleri damga vurdu. Puerto Rico’dan Nijerya’ya, Şili’den Avustralya’ya yolculuk yapmak mümkündü. ‘Cinnet halleri’, cinsellik, tarikat, terapi, dans gibi temalarla Franco, Larrain, Campion geleneklerini işaret etti. “Animalia”, “Bad Behaviour”, “Heroic” ve “Slow” çarpıcı keşifler oldu.
FAS’TAN ÇIKAN EN İDDİA İLK FİLMLERDEN
Sundance Dünya Sineması Yarışması ‘cinnet halleri’ni keşfe çıktı. “Animalia”da bu durum
Fas bilimkurgusu olarak canlandı. “Children of Men”e cevap olarak gelen, erkek egemen bir
Afrika coğrafyasında devreye sokulunca daha manidar bellek izdüşümleri canlanabildi.
Ama fazlasıyla feminist bir haykırış. Alaoui, Fas’tan çıkan en özgün ve vurucu ilk filmlerden
birinin sorumlusuna dönüşüyor. İsminin özgünlüğünü de üzerine alıyor. Bundan sonra bir
İngilizce dizisi veya devam filmi görürse şaşırtmaz asla!
‘SCIENTOLOGY’ YANILSAMASI NİYETİNE KORKU-GERİLİM
“Bad Behaviour”da Campion’ın kızı Alice Englert, Jennifer Connelly ve Ben Whishaw’un da destek verdiği iyi çekilmiş bir terapist-hasta ilişki filmi dokumuş. Bu, oyunculuk dünyası üzerinden ‘kötü davranış’ eylemleriyle katmanlı hale geliyor. Bu durumun karşılıklarını bize perdede fazlasıyla ‘cinsel ilişki’ veya ‘scientology’ gibi tarikatların sorguya çekilmesi asap
bozuyor.
Englert, Yeni Zelanda sinemasına değerli bir girişe imza atıyor. Bunu yaparken aslında “Three Faces of Eve” (1957)-“Persona” (1966)-“The Wicker Man” (1973) arası bir damarın üzerinden gidiyor. Kişisel sorgulamanın alter ego üzerinden özgün bir planlamayla karşılık bulmasına tanıklık ediyoruz. Bu duruma şaşkınlıkla gözlem bırakmak da, gerilimine adapte olmak da gayet mümkün.
Ama Bergman-Cassavetes-Hammer geleneklerinin kesişmesi yaratıcı vizyonuyla damga vuruyor. Özellikle de Jane Campion’ın kızından yönetmenin “The Piano”dan (1993) beri yapmadığı kalitede heyecan verici bir sinema filmi izliyoruz. İlk uzunda (“Sweetie”, 1989) ondan 6 yaş küçük olsa da heyecanlandırıyor. Bu Avustralya kıtasından giriş ufuk açıcı
duruyor. ‘Hissizlik’ yaratarak aslında annesinin yarattığı modelleri başka bir seviyeye taşıyor. Ama oyunculuk dünyasıyla ilgili Mark Robson’ın şanı iyi olmayan başyapıtı “Bebekler Vadisi” (“Valley of the Dolls”, 1967) gibi bir üne kavuşabilir.
YENİ MEKSİKA SİNEMASININ ‘FULL METAL JACKET’-‘BEYAZ BANT’ KIRMASI ASKER FİLMİ
“Heroic”de David Zonana, Franco geleneğinden çıkıp gelen bir isim. “Workforce”la (2019) da rahatsız edici bir inşaat işçileri filmine imza atmıştı. Ama bu kez “Full Metal Jacket” (1987) ile “Beyaz Bant”ı (“The White Ribbon”, 2009) birleştiren bir Yeni Meksika Sineması ürününe imza atıyor. Rahatsız ediciliği şiddeti eleştirir bir şekilde ortaya koyduğu evreniyle
sorgular hale geliyor.
Bu sayede 2021 Cannes’dan çıkan “Bruno Reidal” ile akrabalık da vurucu hale geliyor aslında. Zonana’nın yapımcılığını yaptığı “Abril’in Kızları” (“April’s Daughters”, 2017), “Kronik” (“Chronic”, 2015) gibi olmamış filmlerin ardından aslında ciddi bir ferahlama. Onlar ve “600 Mil”deki (“600 Millas”, 2015) imzadan anlamsızlıktan sonra ciddi bir kalıcılık var. 18 yaşındaki Luis’in Kahraman Askeri Okulu’ndan çıkışsızlığına dair bir çeşit ‘rüya’ ya da ‘sanrı’ sonu olmadan tamamlanırken vuruyor.
Bu sayede de aslında Hermanus queer kült filme dönüşecek “Moffie” (2019) cinliğiyle akrabalık anlamlı hale geliyor. Çarpıcı anti-militarist asker filmi, Franco külliyatından 2012’den sonra çıkan “Desde Alla” (2015) ile beraber tek kalıcı ve iyi eser olma özelliği taşıyor. Meksika’nın bilinmemiş bölgelerinde bir çeşit hapsolma hali, ‘anti-hapishane’ vizyonuyla da bir denge içeriyor.
LİTVANYA VE BELÇİKA’DAN RAHATSIZ EDEN KOREOGRAFİLER
“Slow” ve “When İt Melts”de Litvanya ve Belçika’dan dans koreografileri üzerine kurulu iken, cinselliği de işin içine sokan vizyon çarpıyor. Deneyimli yönetmenlerin aslında eylem planlarının çarpma ihtimali biliniyor. “MamaCruz”da Patricia Ortega Almodovar geleneğinden bir yaşlı kadın hikayesini anlatıyor. Bunu da aslında ‘sinir krizinin eşiği’ hallerinde bize veriyor keskince. Kiti Manver vurucu bir şekilde bu duruma destek veriyor. “Scrapper”da (2023) Chalotte Regan’ın “Aftersun”a (2022) cevap olarak gelen teknolojik baba-kız ilişkisi filmi samimi. İnteraktif dokunuşlarıyla cezbediyor. Ama aktif hale getirdiği Arnold, Wright damarının heyecanını yaratmıyor aslında.
ÖZGÜN VİZYON ARAYAN CADILIK SİNEMASAL
“Sorcery”de Venedik girişi boş pastorallik ürünü “The Blind Christ”la (2016) bilinen Larrain ekolü temsilicisi Murray’nin natüralist sinemaskop manzaraları canlandırma ezberi devam ediyor. Bu duruma ise Valentina Veliz ve Sebastian Hülk destek veriyor. Din kurumunu yozlaşmışlığına dikkat eken bir çeşit “The Devils”a (1971) olmamış cevap. Bu yıl izlediğimiz Jena Malone’lu Christopher Smith vizyonu “Consecration” (2023) kadar kalıcı olmayacak. “The Wicker Man” (1973) uçurumundan ilerlemeye çalışıyor. Ama uzadıkça Maria Secco’nun sinematografisi arthouse eylemini festival formülü olarak sıradanlaştırıyor farkına varmadan!
SİNEMASIZ CİNNET İLE DİP NOKTAYI DA GÖRÜYOR!
“Mami Wata”da Obasi’nin Nijerya sinemasının deneysel korku yönetmeni olarak vizyonu devam ediyor. Bu kez fazlasıyla fantastik bir Cocteau rüyası izliyoruz. Ama uzadıkça fazla B- tipi hal öne çıkabiliyor. Ama ‘kadın hikayeleri’ne ‘kız kardeşlik’ üzerinden ekleme yapma adına değerli bir ada temsili izliyoruz. “The Fishbowl” (“La Pecera”) ve “Girl” de yine benzer bir işlevden hallice. İlki büyülü gerçekçi Puerto Rico gezisinden ötesi değil. “Shayda”da ise İranlı karakterin Avustralya’da Cate Blanchett yapımcılığıyla yolculuğu ‘sinemasız bir Amir-Ebrahimi cinneti’ servis ediyor!
KEREM AKÇA’YA GÖRE SUNDANCE 2023 DÜNYA SİNEMASI KURMACA YARIŞMASI FİLMLERİNİN SIRALAMASI:
1-Animalia 6.8
2-Heroic 6.7
3-Bad Behaviour 6.7
4-Slow 6.5
5-When It Melts 5.8
6-Mamacruz 5.5
7-Scrapper 5.2
8-Sorcery 5.2
9-Mami Wata 4.2
10-Fishbowl 3.8
11-Girl 3.8
12-Shayda 3.5
DÜNYA SİNEMASI KURMACA YARIŞMASI ÖDÜLLERİ:
Büyük Ödül: Scrapper
Seyirci Ödülü: Shayda
En İyi Yönetmen Ödülü: Slow
Yaratıcı Vizyon için Jüri Özel Ödülü: Animalia
Sinematografi için Jüri Özel Ödülü: Mami Wata
Oyunculuk için Jüri Özel Ödülü: When It Melts