Sokaklarda çoğu kişiye yerel yönetimlerin ne olduğunu sorsanız klişe ifadelerle çöp toplamak, ulaşımı sağlamak cevabı alırsınız. Bunlar da görev alanına girmekle beraber yetkiler sadece bu kadarla sınırlı değildir. Yerel yönetimler halkın yönetime doğrudan katılabildiği en temel araçlardan bir tanesidir. Fakat ülkemizde bu anlamdaki farkındalık seviyesi maalesef oldukça düşük.
İşte yerel yönetimlerin görev ve yetkilerini sizler için açıklamaya çalıştık.
Yerel seçimlerde ne, kimler seçilir?
Yerel seçimler İl, ilçe ve beldelerin belediye başkanlarını, belediye meclis üyelerini ve mahallelerin muhtarlarını seçmek için yapılır. Büyükşehir vasfı taşımayan illerde yaşayanlar, İl Özel İdare Meclis Üyelerini de seçerler. Buradaki farklılık Türkiye'deki yerel yönetim sisteminden ileri gelmektedir.
Türkiye'de iki farklı yerel yönetim sistemi bulunmaktadır. İlki, büyükşehir ve ilçelerin birlikte yönetildiği Büyükşehirler sistemidir. İkincisi ise başkanlığını Vali'nin yaptığı İl Özel İdareleri sistemi.
Türkiye'de 30 il Büyükşehir sistemi ile 51 il ise iller sistemi ile yönetilmektedir.
Yerel Yönetimin yetkileri nelerdir?
Yerel yönetimlerin sorumlulukları genellikle şehir planlaması, altyapı hizmetleri, çevre koruma, kültür ve sanat etkinlikleri gibi konuları içerir. Bu sorumluluklar arasında:
- Kentsel Planlama ve Altyapı: Yerel yönetimler, şehirlerin planlanması, altyapı hizmetlerinin sağlanması ve geliştirilmesi konularında sorumludur. Bunlar arasında yol, su ve kanalizasyon gibi altyapı sistemlerinin yönetimi ve bakımı da yer alır.
- Çevre Koruma: Yerel yönetimler, çevrenin korunması ve sürdürülebilirliği için çeşitli politika ve projeler geliştirirler. Atık yönetimi, yeşil alanların korunması ve çevresel denetimler bu kapsamda yer alır.
- Kültür ve Sanat Etkinlikleri: Yerel yönetimler, kültürel ve sanatsal etkinlikler düzenleyerek şehirlerinin kültürel hayatını zenginleştirmeye çalışırlar. Müzeler, tiyatrolar, konserler gibi etkinlikler bu kapsamda yer alır.
- Sosyal Hizmetler: Yerel yönetimler, şehirlerinde yaşayanların sosyal ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik hizmetler sunarlar. Bunlar arasında sağlık, eğitim, barınma ve dezavantajlı gruplara destek hizmetleri bulunur.
- İstihdam Sağlama: Yerel yönetimler, işsizliği azaltmak ve ekonomik kalkınmayı desteklemek amacıyla istihdam yaratmaya yönelik çalışmalar yaparlar. Bu kapsamda eğitim, iş ve meslek danışmanlığı gibi hizmetler sunulabilir.
- Tarım ve Su Havzalarının Korunması: Yerel yönetimler, tarım alanlarının korunması, tarım politikalarının belirlenmesi ve su havzalarının sürdürülebilirliği için çalışmalar yaparlar. Bunlar arasında tarım alanlarının planlanması, sulama projeleri ve tarımsal destekler bulunur.
Yerel yönetimler özerk midir?
Türkiye'de yerel yönetimler, 1982 Anayasası'na göre idare bölünmesi ilkesine dayanarak, genel ve özel yönetim görevlerinin yerine getirilmesinde özerktirler. Ancak, bu özerklik sınırlıdır ve merkezi yönetim tarafından belirlenen kanunlar ve yönetmelikler çerçevesinde faaliyet gösterirler. Yerel yönetimler, kendi alanlarıyla ilgili kararlar alabilir ve belli konularda yürütme yetkisine sahiptirler, ancak merkezi yönetimden bağımsız değildirler. Bu nedenle, Türkiye'de yerel yönetimlerin özerkliği, merkezi yönetimin denetim ve müdahalesine tabidir.
Yerel yönetimlerde kararlar nasıl alınır?
Türkiye'de yerel yönetimlerde kararlar genellikle belediye meclisleri tarafından alınır. Belediye meclisleri, belediye başkanı ve belediye encümeni gibi organlar tarafından yönetilir. Belediye meclisi, belediye sınırları içinde yaşayan vatandaşları temsil eder ve genellikle seçimle belirlenen üyelerden oluşur.
Belediye meclisi, belirli periyotlarla toplanarak kararlar alır. Toplantılarda alınan kararlar çoğunlukla oylama ile belirlenir. Önemli kararlar genellikle oy çokluğu ile alınırken, bazı durumlarda belirli niteliklerdeki kararlar için üye tam sayısının belirli bir yüzdesinin desteği gerekebilir.
Belediye başkanı da yerel yönetimde önemli bir rol oynar. Belediye başkanı, belediye meclisi kararlarını uygular ve yerel yönetimin günlük işlerini yönetir. Belediye encümeni ise belediye başkanına yardımcı olur ve belirli konularda karar alma yetkisine sahiptir.
