Erzincan İliç'te yaşanan maden faciasının ardından madenlerde siyanür kullanımı gündeme geldi. Türkiye genelinde İliç'in yanı sıra 19 maden işletmesinde siyanür ve çeşitli kimyasallarla altın ayrıştırması yapılıyor. Siyanürlü altın ayrıştırmasının risklerine dikkat çekmek için özellikle 2000 yılında Romanya'da meydana gelen Baia Mare Felaketi önemli bir dönüm noktası oldu. Bu felaketin ardından 2010 yılında Avrupa Parlamentosu'nun tavsiye niteliğindeki kararıyla bazı Avrupa ülkelerinde siyanürlü altın ayrıştırması yasaklandı. Bu kararlar, çevreye ve insan sağlığına yönelik ciddi tehditlerin bertaraf edilmesi amacıyla alınmıştır.
Peki Türkiye'de siyanür kullanan altın madenleri hangileri?
- Ovacık Altın Madeni – İzmir/Bergama – Koza Altın – 2001
- Sart Altın Madeni – Manisa/Sart – Pomza – 2002
- Kışladağ Altın Madeni – Uşak/Eşme- El Dorado Gold/TÜBRAG Madencilik – Kanada- 2006
- Mastra Altın Madeni – Gümüşhane – Koza Altın – 2009
- Çukuralan Altın Madeni – İzmir – Koza Altın – 2009
- Çöpler Altın Madeni – Erzincan/İliç – Anagold – 2010
- Efem Çukuru Altın Madeni – İzmir – El Dorado Gold/TÜBRAG-Kanada – 2011
- Kaymaz Altın Madeni – Eskişehir- Koza Altın – 2011
- Bolkardağ Altın Madeni – Niğde – Gümüştaş Madencilik- 2012
- Midi Altın Madeni- Gümüşhane – Yıldızbakır – 2012
- Himmetdere Altın Madeni – Kayseri – Koza Altın – 2012
- Fatsa Altın Madeni- Ordu – Altıtepe Madencilik – Bahar/Stratex-Oriole/Cominco – 2015
- Bakırtepe Altın İşletmesi – Sivas – Koç/Demir Export – 2015
- Kaş Altın Madeni – Kayseri – Koç/Demir Export – 2016
- İnlice Altın Madeni – Konya – Eczacıbaşı/Esan – 2016
- Kızıltepe Altın Madeni – Balıkesir – Zenit Altın – El Dorado Gold – 2017
- Lapseki Altın Madeni – Çanakkale – Norol/Tümad Madencilik – 2019
- İvrindi Altın Madeni – Balıkesir – Norol/Tümad Madencilik – 2019
- Öksüt Altın Madeni – Kayseri/Öksür – Öksüt Madencilik/Centerra – 2020
Avrupa'da yasaklandı
2000 yılında Romanya'da yaşanan Baia Mare Felaketi, Avrupa Birliği için önemli bir dönüm noktasıydı. Bu felaketin ardından Avrupa'daki bazı ülkeler siyanürle altın ayrıştırma yöntemini yasakladılar. Baia Mare altın madeni felaketi, sudaki siyanür değerinin 100 katına ulaşmasıyla beraber yüz binlerce su canlısının ölümüne ve 2 milyondan fazla insanın içme suyunun zehirlenmesine neden oldu. Bu felaket, AB Maden Atığı Yönergesi ve AB Su Çerçeve Yönergesi'nin yeniden düzenlenmesine yol açtı. Bu düzenlemeler, çevrenin korunması ve su kaynaklarının temizliği konularında daha sıkı standartların uygulanmasını amaçlamaktadır.
Avrupa Parlamentosu'nun siyanür kararı
Avrupa Parlamentosu’nun bir yaptırım gücü olmadığı için alınan karar tavsiye niteliğindeydi. Bu karara çoğu Avrupa ülkesi uydu. Avrupa Parlamentosu’nun “siyanür” kararının gerekçeleri şu şekilde:
- Siyanür, canlı çeşitliliği, tatlı su varlığı ve insan sağlığını tehdit eden yüksek derecede toksik bir kimyasaldır.
- Altın madenciliğinde kullanılan siyanür, “Su Çerçeve Yönergesi” kapsamında başlıca kirletici kimyasallardan biri olarak belirtilmekte ve halk sağlığı ve çevre üzerinde geri dönülmez felaketlere sebebiyet vermektedir.
- Maden atıklarında canlı sağlığı için belirlenen güvenli limit değerlerin çok üstünde siyanür bulunur ve maden atıklarını yönetmek zordur.
- Siyanürlü maden işletmeleri 8-16 yıl gibi kısa sürelerde kısıtlı istihdam yaratırken, olası bir kaza, sorumlu işletmeler tarafından karşılanmayacak kadar büyük, sınır ötesi yıkımlara neden olur.
- Geçtiğimiz 25 yıl boyunca dünya genelinde 30’dan fazla atık maden barajı kazası yaşanmıştır. Yani gelişen teknoloji atık barajı kazalarının önüne geçemiyor.
- İklim değişikliği kaza riskini arttırmaktadır.
Altın madenlerin çıkarılmasında siyanür kullanılır mı?
Dünyada yılda yaklaşık 1.4 milyon ton hidrojen siyanür üretilir, bunun sadece %13”ü sodyum siyanüre çevrilerek altın ve gümüş madenlerinin çıkarılmasında kullanılır.
Siyanürle altın nasıl aranıyor?
Düşük maden potansiyeline sahip yataklarda ise siyanür kullanılıyor. Bu işlemde kayaçtan elde edilen cevher siyanür ile işleniyor ve siyanür altını çekiyor. Geriye kalan siyanürlü atık, su ile arındırılıyor ve bir havuzda tekrar kullanılmak üzere tutuluyor.
Altın aramada siyanür neden kullanılır?
Siyanür, pek çok metalle kolaylıkla birleşebilme özelliğine sahiptir. Bu da altın gibi metallerin cevherinden ayrıştırılmasında onu kullanışlı bir kimyasal yapmaktadır. Altının cevherden ayrıştırılması için yaygın olarak kullanılan çözelti, sodyum siyanür çözeltisidir.
Siyanürle altın aramak yasak mı?
Altın aramalarında siyanür kullanılır mı? Altının aranmasında siyanür kullanılmaz. Bakır, demir, kurşun, kömür madeni nasıl aranırsa altın da benzer şekilde aranmaktadır.
Kırmızı toprakta altın olur mu?
Yoğun demir içeren topraklar, daha çok sarı veya kırmızı tonlarındaki topraklardır. Bu topraklar, demirin oksitlenmemiş olduğu durumda siyah renkli de olabilirler. Demir veya diğer ağır metallerin bulunduğu topraklarda altın da bulunabilir.
