Örneğin, bir tişörtü kartla almak isteyen bir tüketici, peşin ödemeye göre en az 10-20 TL daha fazla ücret ödemek zorunda kalıyor. Bu nedenle POS cihazlarının kullanımı azalmakta, satışlar nakit veya IBAN üzerinden para transferi şeklinde gerçekleşmektedir. Ancak, kartlı işlem yapamayan tüketiciler taksit imkânından ve kart puanlarından yararlanamamaktadır. Tüketici Kanunu’na göre, esnafın bankaya ödediği komisyonu tüketiciye yansıtması yasak olmasına rağmen bu uygulama yaygınlaşmıştır.
Esnaf, POS cihazlarıyla ilgili çeşitli maliyetlerle karşı karşıya kalmaktadır. POS cihazlarından geçen ödemeleri komisyonsuz almak isteyen esnaf, 45 gün beklemek zorunda kalırken, hemen almak istediğinde aylık yüzde 4’lere varan komisyon ödemektedir. Ayrıca, POS cihazlarına bakım ücreti, yazılım güncelleme ücreti, aksesuar bedeli, entegrasyon bedeli, yıllık operasyon maliyeti, ekstre gönderim ücreti, bloke çözüm ücreti gibi kesintiler esnafı zorlamaktadır. Ortak POS kullanımında arıza durumunda, esnaf altı bankaya ayrı ayrı ödeme yapmak zorunda kalmaktadır. Çoğu bankanın pandemide başladığı POS rulosu vermeme uygulaması da kalıcı hale gelmiştir.
Bakım Ücretleri ve Diğer Maliyetler
Cumhuriyet'ten Şehriban Kıraç'ın haberine göre, çeşitli sektörlerdeki esnaflar, nakit veya POS’la satışa göre çifte fiyat uygulamasına geçmiştir. Lokanta, cafe, fırın, eczane gibi işletmeler ise maliyeti genel satışa yansıtmaktadır. Ayrıca, bazı esnaflar toptancılardan mal alırken “senetli alış/satış” yöntemine dönmüştür.
Ekonomist Erol Taşdelen, Türkiye’de 2.2 milyondan fazla POS cihazı bulunduğunu belirterek, her cihaz için ayda 750 TL’ye varan bakım-onarım ücreti alındığını ve yazılım güncellemeleri için de ek ücret talep edildiğini ifade etmiştir. Bankacılık sektöründe net ücret ve komisyon gelirlerinin net faiz gelirlerini aşmasında bu tür ücretlerin büyük katkısı olduğunu vurgulayan Taşdelen, bankaların bu bedelleri “diğer gelir” bölümünde gösterdikleri için detaylı bir incelemeyle ortaya çıkarılabileceğini belirtmiştir. Ayrıca, yüksek komisyonlar ve blokeli gün sayısının artırılması esnafın nakit dengesini bozmuştur. 2023 yılında kapanan 111 binden fazla esnafın kepenk kapatmasında bankaların ve POS uygulamalarının etkisi büyük olmuştur.
Esnaf Kartlı Alışverişten Kaçınıyor
Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu Genel Başkanı Bendevi Palandöken, esnafın artık POS yükünün altından kalkamadığını belirterek, “Esnaf kâr marjları kurtarmadığı için kartlı alışverişten kaçınıyor. Yurttaşın cebinde parası yoksa IBAN ile ödemesi de çok zor. Bu yüzden esnaf ile yurttaş çoğu zaman karşı karşıya kalıyor” dedi. Palandöken, esnafın POS cihazlarına olan bağımlılığını azaltmak ve tüketiciye daha adil bir alışveriş deneyimi sunmak için çözüm yolları bulunması gerektiğini vurguladı.
