ARZU ERDOĞRAL / HABER MERKEZİ
Özel şirketlerin işlettiği otoyollarda karşılaşılan “tuzak cezalar” sürücüleri canından bezdirdi. Sosyal medya ortamları ve şikayet siteleri bu konuda yapılmış birçok şikayet yazısıyla dolu.
İstanbul ya da diğer bölgelerde ücretli otoyola giren sürücüler, HGS kartında yeterli limit olduğunu düşünerek, turnikelerdeki hızlı geçiş şeritlerinden geçip gidiyorlar. Ancak, eğer sürücünün HGS hesabında geçiş ücretini karşılayacak kadar bakiye kalmamışsa, bu durumda işletmeci özel şirketin sürücüyü “cezalandırma” süreci başlıyor.
Bildirim göndermeyi zorunlu kılan madde değiştirildi
Geçiş ücretini ödemek için limiti yetersiz olan sürücüye, 2010 yılında çıkartılan 6001 Sayılı Karayolları Genel Müdürlüğünün Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanun’a göre göre bildirim gönderilmesi gerekiyordu. Kanunun 30/5 maddesi gereğince, işletmeci şirket üzerinde; “Ödemesiz geçiş tarihini izleyen kırk beşinci günden sonra ise geçiş ücreti ödemeden giriş çıkış yaptığı mesafeye ait geçiş ücreti ile birlikte dört katı tutarında ceza, araç sahibine ücret toplama sistemlerinde tanımlı olan bilgiler doğrultusunda, en az on beş gün önceden kısa mesaj, e-posta, ihbarname, e-devlet bildirimi vb. yöntemlerinden en az biriyle bilgi verilir” şeklinde belirtilen hüküm gereğince bildirim zorunluluğu vardı. Ceza almadan önce bildirim alan sürücü, böylece HGS bakiyesinin yetersiz ya da tükenmiş olduğunu, geçiş ücretini ödemediğini fark edip, ödemeyi yapıyordu.
Sürenin dolmasını bekleyip avukata aratıyorlar!
Ancak 2018 yılında çıkartılan 7144 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’la, işletmeci şirketin sürücüye bildirim yapılması zorunluluğu kaldırıldı. Dahası, geçiş ücretini ödeme süresi 45 günden 15 güne indirildi. Ödemesiz geçişin yapıldığı tarihi izleyen 15 gün içerisinde geçiş ücretinin usulünce ödenmemesi halinde, önce icra takibi başlatılıyor, ardından ilgili sürücüyü avukat arayıp icraya verildiğini bildiriyor ve tahsilatın dörde katlanarak tahsil edileceğini, geçen sürenin durumuna göre miktarın katlanacağını bildiriyor.
Yasa, şirketlerin baskısıyla mı değiştirildi?
İddiaya göre, yasanın bu maddesinin sürücüler için kâbus haline gelecek biçimde yeniden düzenlenmesi, otoyol işletmelerini alan özel şirketlerin baskısıyla gerçekleşti. İşletmeci şirketler, bakiyesinin yetersiz olduğundan habersiz biçimde geçiş yapan sürücülere artık bildirim göndermiyor ancak, geçiş ücretinin ceza haline dönüşeceği günü bekleyip, bu kez hukuk bürosu görevlisi bizzat sürücüyü arıyor ve icra takibi başlatıldığını bildirip, katlanmış cezanın ödenmesini isteyebiliyor.
Yaptıkları yasal fakat hukuki değil!
Basit bir bildirim göndermeyip, yasada belirtilen sürenin aşımının ardından bu kez bizzat avukat ya da görevli personel tarafından sürücülerin aranması, vatandaş tarafından tam bir “bildirim” tuzağı olarak değerlendiriliyor. Sosyal medyada şikayetlerini sıralayan vatandaşlar; “Otomatik gidecek bir bildirim göndermek bu şirketlere zor geliyor ama cezalı geçtiğinden bile habersiz sürücüye cezasını, icraya düştüğünü bildirmek için bizzat arayabiliyorlar. Bu nasıl bir çelişki? Yaptıkları yasal olabilir ama insani, vicdani ve hukuki değil” diye soruyor.
Neden bildirim yapılmıyor?
Bir sürücü, ücretini ödemeden geçiş yaptığını anlamadığını ve cezadan haberinin olmadığını şöyle anlatıyor: “Ben bu geçişi yaparken HGS'den çekildiğini düşünüyordum. HGS kartım banka hesabıma bağlı olduğu için şimdiye kadar hiç sorun olmadan ödeniyordu ve kontrol etme gereği duymadım. İkinci olarak, madem çekilemedi, neden bu tarihe kadar tarafıma bildirim yapılmadı? Ödemeden geçiş yapma gibi bir niyetim yok, haksız yere birilerinden para almak gibi bir amacım da yok. Şimdi ise çıkan ve 6 ayda 4 katına çıkarılan cezai durumla karşı karşıya kaldım. Bu hizmette böyle sıkıntılar yaşamak gerçekten üzücü. Şu an için mağdur olduğum bu durumla ilgili 1100 TL borç olduğu ve 880 TL ödeme yapmam gerektiği iletiliyor. Bu durum çok üzücü ve sinir bozucu”.
Ödemeyi yaptı, yine ceza yedi!
Geçiş ücretini ödemediğini sonradan kendisi fark edip ödemeyi yapanlara bile ceza geldiği, sürücü şikayetlerinden anlaşılıyor. Bir sürücü şöyle diyor: “İstanbul-İzmir otoyolunu 15 Haziran 2024 tarihinde kullandım. HGS bakiyemin bittiğini fark etmemiş ve ihlalli geçmişim. Bu konuda herhangi bir uyarı mesajı almadım ama kendim fark ettim. 18 Temmuz’da 2500 TL HGS yükledim. Sonrasında da defalarca kullanmama rağmen şu an itibariyle dahi 1.000 TL üzeri bakiyem var HGS’de. Ancak Otoyol AŞ’den bugün aldığım SMS mesajında, ücreti ödemediğim ve 45 günün geçtiği ifade edilip 2.300 TL cezalı ödemem olduğu, ödemezsem de avukat aracılığıyla dava açılacağı belirtilmiş. Yani özetle HGS hesabımda para olmasına rağmen oradan çekilmemiş. Herhangi bir uyarı mesajı gönderilmemiş ve 45 gün geçtiği ifade edilip ödemem gereken ücretin 4 katı olan 2300 TL ödeme yapmam gerektiği ifade ediliyor. Daha önce de bu olmuştu ama iş yoğunluğumdan uğraşamamıştım. Ancak bu sefer elimde olan belgelerle CİMER'e, vergi dairesine ve Tüketici Hakem Heyeti'ne başvuracağım”.
En çok şikayet alan otoyollardan biri, Kuzey Marmara Otoyolu. Bu otoyolun üç işletmecisi bulunuyor. Bunlar Avrupa Otoyol Yatırım ve İşletme Anonim Şirketi, Anadolu Otoyol Yatırım ve İşletme anonim Şirketi, Yavuz Sultan Selim Köprüsü ve Kuzey Çevre Yolu İşletmesi.
Sürücüler “anında mesaj” istiyor
Yasanın 30. maddesinde düzenlenen mevcut halinde ücretini ödemeden geçiş yapan sürücüye uygulanacak ceza şu şekilde açıklanıyor: “4046, 3465 ve 3996 sayılı kanunlar çerçevesinde işletme hakkı verilen veya devredilen otoyollar veya erişme kontrolünün uygulandığı karayollarından geçiş ücretlerini ödemeden geçiş yapan araç sahiplerinden, işletici şirket tarafından geçiş ücreti ödemeden giriş çıkış yaptığı mesafeye ait geçiş ücreti ile birlikte, bu ücretin dört katı tutarında ceza, genel hükümlere göre tahsil edilir”.
Sürücüler, otoyol işletmecisi özel şirketlere bir tür rant kapısı haline dönüşen “bildirimsiz ceza” uygulamasının kaldırılmasını istiyor. Önerilen en uygun çözümse, HGS geçişi sırasında bakiyesi yetersiz olan sürücülerin telefonuna anında bildirim gönderilmesi şeklinde.
