NATO Liderler Zirvesi, 9-11 Temmuz tarihleri arasında ABD’nin başkenti Washington’da toplanacak.
Zirvenin ilk günü olan 9 Temmuz’da 75’inci yıl anma programı düzenlenecek. Türkiye’nin de katılacağı zirvede Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan da yer alacak.
Washington’da gerçekleşecek zirvede Ukrayna için “üyeliğe köprü” planı açıklanacak ve Ukrayna'nın NATO'ya katılma süreciyle ilgili yol haritası konuşulacak.
Zirvede, ayrıca Rusya’nın saldırılarına karşılık olarak Ukrayna’ya yeni hava savunma sistemi yardımları da gündemde olacak.
Her iki taraf da askeri hedeflerine ulaşamadı
Peki, yaklaşmakta olan NATO Zirvesi dolayısıyla bir kez daha dünya gündemine oturan Ukrayna-Rusya Savaşı ne zaman başlamıştı? ABD bu savaşta neden Ukrayna’yı destekliyor? Savaşın kısa vadede sona erme ihtimali var mı?
Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısıyla başlayan Ukrayna-Rusya Savaşı, 24 Şubat 2022’de başladı. Yani savaş, şu an üçüncü yılında.
Savaşın 3’üncü yılında ne Rusya ne de Ukrayna’yı destekleyen Batı bloğu siyasi ve askeri hedeflerine ulaşamamış durumda. Rusya’nın Ukrayna’ya saldırırken temel hedefi hızlı bir şekilde ülkenin başkenti Kiev’i ele geçirerek Ukrayna’nın NATO ve AB’ye üye olmasını engellemek ve Rus yanlısı bir kabineyi iktidara taşımaktı. Rusya her ne kadar henüz bu hedeflerine ulaşabilmiş değilse de Batı destekli Ukrayna ordusu da Rus ordusunu ülke topraklarından söküp atmayı başaramadı. Sahada üstünlük kimi zaman Rusya’ya kimi zaman da Ukrayna’ya geçse de Batı blokunda da askeri ve mali yardımlar konusunda zaman zaman belirsizlikler yaşanmakta. Batı’nın savaşta Ukrayna’ya destek vererek savaşı uzatmaktaki temel amaçlarından biri Rusya’yı iktisadi açıdan iflas ettirmekti. Fakat Rusya ekonomik açıdan çökmediği gibi Çin’le iş birliğini artırarak bir avantaj yakalamış durumda.
Taraflar cephede ne durumda?
Rusya’nın Ukrayna’yı işgali 24 Şubat 2022 tarihinde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in “Ukrayna’nın askerden ve Nazizm’den arındırılması” amacıyla özel bir askeri operasyon ilan etmesiyle başladı. Putin’in konuşmasından dakikalar sonra füzeler ve roketler başkent Kiev de dahil olmak üzere pek çok Ukrayna şehrini hedef aldı ve bu saldırıları karada farklı cephelerden işgaller takip etti. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski de buna karşılık sıkıyönetim ve seferberlik ilan etti.
Rusya'nın Kiev'e doğru ilerleyişi Mart ayında durduruldu ve Rus birlikleri Nisan ayına kadar kuzey cephesinden geri çekildi. Güney ve güneydoğu cephelerinde Rusya, Mart ayında Herson'u, ardından Mayıs ayında kuşatma sonrasında da Mariupol’u ele geçirdi. 19 Nisan'da Rusya, Donbas bölgesinde yeni bir saldırı başlattı ve Luhansk Oblastı Rus kuvvetleri tarafından 3 Temmuz'a kadar tamamen ele geçirildi. Ukrayna kuvvetleri Ağustos ayında güneyde ve Eylül ayında kuzeydoğuda karşı taarruzlar başlattı. Kısa süre sonra Rusya, kısmen işgal altındaki güneydoğu Ukrayna'nın ilhakını duyurdu.
İnsani kriz giderek büyüyor
Rusya’nın Ukrayna’nın neredeyse 4’te 1’ini kontrol ettiği mevcut durumda, savaş bin kilometrelik bir cephe hattında siper savaşları halini alarak tıkanmış durumda. Bu sebeple Ukrayna’da askerden kaçma sorunu giderek artıyor. Askerlikten kaçmak için adres değiştirmek, rüşvete başvurmak gibi sorunlar ülkede oldukça artmış durumda. Cephedeki askerlerin yaşının 40’lara dayandığı ülkede askerler sadece Rus kurşunu nedeniyle değil sağlık sorunları dolayısıyla da yaşamlarını yitirmeye başladı. Ülser ve fıtık gibi problemler Ukrayna ordusundaki en yaygın sağlık sorunları arasında bulunuyor.
Ruslar saldırılarını sürekli tekrarladığı ve personel sıkıntısı çekmediği için cephe hatlarını tutmak giderek zorlaşıyor. Ukrayna ordusu sayıca ve silahça geri kalırken Ukrayna sorunu Rusya’dan öğrendiği bir taktikle hapishane mahkumlarını asker haline getirerek çözmeye çalışıyor.
İşgal aynı zamanda Avrupa tarihinin en ağır mülteci krizlerinden birine neden oldu. 8 milyon kadar Ukraynalı ülke içinde yer değiştirirken 7,6 milyon Ukraynalı da ülkelerini terk etmek zorunda kaldı.
Rusya’yı ekonomik krize sürükleme hedefi tutmadı
ABD ve AB ülkelerinin de dahil olduğu NATO ittifakı, Rusya’yı ekonomik olarak çökertmek amacıyla Ukrayna’yı savaşın başından beri askerî açıdan desteklese de savaşın uzaması doğalgaz ve petrol fiyatlarını yukarı çekti. Rusya’nın Çin’le de ticari ilişkilerini geliştirmesi buna eklenince savaş, Rusya üzerinde beklenen ekonomik yıkımı yaratmadı. Bu sebeple hem ABD’de hem AB’de Ukrayna’ya büyük maliyetlerle verilen askeri desteği sorgulamaya başlayanlar ortaya çıkmaya başladı.
Bu sebeple NATO, bu liderler zirvesinde Kiev'de üst düzey bir sivil yetkili görevlendirmeyi görüşmeye hazırlanıyor. ABD ve ittifak yetkililerinin yaptığı açıklamaya göre bu hamle Ukrayna'ya uzun vadeli destek sağlamak amacıyla tasarlanan ve önümüzdeki hafta Washington'da yapılacak zirvede açıklanması beklenen bir dizi yeni önlem arasında yer alıyor.
Söz konusu adımlar Ukrayna'ya üyelik teklif etmeksizin ittifaka katılma ihtimalini güçlendirmeyi amaçlıyor. Bu adımlar, Avrupa'da sağcıların siyasi yükselişinin ve eski Başkan Donald Trump'ın Beyaz Saray'a dönerek Ukrayna'ya yönelik Amerikan desteğini azaltma ihtimalinin arttığı bir dönemde geldi. NATO da Kiev'e askeri teçhizat sağlanmasını ve Ukrayna birliklerinin eğitimini koordine etmek üzere Almanya'nın Wiesbaden kentinde yeni bir komutanlık kuruyor.
Olası Trump iktidarına karşı önlem
Ukrayna için NATO Güvenlik Yardımı ve Eğitimi olarak adlandırılacak operasyonda 32 ülkeden oluşan ittifakın dört bir yanından yaklaşık 700 ABD'li ve müttefik personel görev yapacak. Bu operasyon, Rusya'nın Şubat 2022'de Ukrayna'yı işgale başlamasından bu yana Amerikan ordusu tarafından yürütülen misyonun büyük bir bölümünü devralacak.
Aylardır planlanan bu yeni girişimler ABD Başkanı Joe Biden'ın Trump ile çıktığı ilk canlı yayın düellosundaki zayıf performansının ardından hız kazandı. Zira Trump, ABD'nin Ukrayna'ya harcadığı paradan şikâyet etmişti. 2009-2013 yılları arasında ABD'nin NATO Büyükelçisi olarak görev yapan Ivo Daalder, "Değişikliğin en büyük nedeni Ukrayna'ya yardım çabalarını Trump-geçirmez yapmak. Eğitim ve yardımın yönetiminden Washington'un sorumlu olması yerine NATO sorumlu olacak. Dolayısıyla ABD bu çabaya verdiği desteği azaltsa ya da geri çekse bile bu çaba ortadan kalkmayacak" dedi.
Savaş ne zaman sona erer?
3 yıldır devam eden savaşın beklenmeyen bir gelişme olmazsa 2024 boyunca da devam edeceği öngörülüyor. Çatışma karşılıklı ufak tefek kazanç ve kayıplar bir yana, cephe hattı boyunca yaşanan bir aşındırma savaşına dönüşmüş durumda. Batı yardımlarındaki aksama ihtimali ve savaş yorgunluğu, Ukrayna cephesindeki beklenmedik bir çöküş olasılığını her zaman gündemde tutsa da 2024 için konuşursak savaş bir süre daha devam edeceğe benziyor.
