MERT SAYAN - HABER MERKEZİ
Orta Doğu’da beklenen ateşkes haberi geldi. İsrail ile Lübnan arasında haftalardır süren sıcak savaş, ateşkes ile şimdilik son buldu. Ateşkes anlaşmasını ABD Başkanı Joe Biden duyurdu. Ancak bu konuda birçok soru işareti ve belirsizlik var. Uluslararası İlişkiler Uzmanı Murat Cingöz konunun bilinmeyenlerini Samimi Haber’e anlattı.
İsrail Başbakanı Netanyahu’nun, Biden döneminde ısrarla bölgesel gerilimi artırmak istediğini ifade eden Cingöz, buna karşılık savaşı devam ettirmenin İsrail için de çok zorlayıcı olduğuna dikkat çekti. Cingöz; “İsrail de, Hizbullah da maliyetlere baktığı zaman bu savaşı çok sürdürmenin pek anlamlı olmadığı görüldü” dedi.
Netanyahu’nun ülke içinde meşruiyetini artırmak için Hizbullah’a karşı bir zafer peşinde olduğunu vurgulayan Cingöz, İsrail’in ateşkes kararında Netanyahu hakkında Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin (UCM) aldığı tutuklama kararı ve dünya halklarının baskılarının etkili olduğunun altını çizdi. Cingöz; “Öte yandan, Biden yönetimi kısmi de olsa Netanyahu’yu dizginlemeye çalışıyordu. Bu öteden beri olan plan ve proje. Hatta Hamas ile de anlaşma yapması üzerine çok uğraştı ABD. Her ne kadar İsrail’in en büyük destekçisi ABD’de olsa” dedi.
Trump’ın merakla beklenen İsrail tavrı
ABD’deki başkanlık seçimlerinden zaferle çıkan Donald Trump’ın, koltuğuna oturmak için gün sayarken, Lübnan ile İsrail arasında varılan ateşkesi nasıl karşılayacağı da merak konusu oldu. Trump’ın ne yapacağının çok tahmin edilemediğini vurgulayan Cingöz, şöyle konuştu:
“Trump yönetimi her ne kadar İsrail destekçisi de olsa Biden gibi değil. Trump ne yapacağı öngörülemeyen bir lider. Bu ateşkes süreci minimum 3 ayı bulacak. Ne olacağı da aslında tam net değil. Biden yönetiminde başladı. Trump yönetimine kadar devam edecek. Biden’ın ne yapacağını tahmin edebiliriz ama Trump için aynı şeyleri söyleyemeyiz. Trump daha İsrail yanlısı bir politikada izleyebilir veya daha yumuşak bir şekilde de yanaşabilir.”
Cingöz, hem İsrail hem de Hizbullah açısından savaşı sürdürmenin zor olduğuna da dikkat çekti. Ateşkesin Orta Doğu’da savaşın daha fazla büyümemesi için gerekliliğini hatırlatan Cingöz şu şekilde devam etti:
“Netanyahu için baskı ve maliyet arttı”
“Netanyahu için hem burada baskılar var hem de maliyetler arttı. İsrail hem Lübnan’da hem de Gazze’de ciddi kayıplar veriyor. Bu kayıplar İsrail için önemli kayıplar. Diğer taraftan uluslararası toplum tarafından baskılar çok şiddetli bir seviyeye geldi. İşte belirli ülkelere girişinin yasaklanması. Çünkü tutuklanacak. Eski savunma bakanına tutuklama emri çıkarılması. Bu İsrail için baskı. Öte taraftan Biden yönetimi bir çözüm üretmeye çalıştı. Ama artık İsrail de, Hizbullah da maliyetlere baktığı zaman bu savaşı çok sürdürmenin çok da anlamlı olmadığı gördü. Artık bir yerde ateşkese varmak gerektiğini anladı. Bu savaşın Lübnan’a sıçramaması ve yayılmaması açısından önemli. Çünkü savaş Lübnan’a sıçrarsa İran işin içerisine daha fazla girer. Bölgesel aktörler daha fazla girer. Büyük bir gerilim ve çatışma ortamı oluşurdu.”
Ateşkesin ömrü ne kadar?
Peki İsrail ateşkese uyar mı? Cingöz bu soruya verdiği cevapta maliyetlere dikkat çekti:
“Lübnan’daki ateşkes Gazze’ye göre daha kolay. İsrail’in kalıcı bir planı olduğu söylenemez. Farklı bir kriz ortaya çıkmazsa ateşkese bağlı kalabilir. Çünkü İsrail de çok büyük kayıplara maruz kaldı. Farklı bir durum olmazsa mecburiyetinden ve maliyetlerden dolayı ateşkese bağlı kalacağını düşünüyorum. Hizbullah tarafı da buna bağlı kalmak isteyecektir”.
“İsrail’in Gazze’nin kuzeyine yerleşme planı var”
Gazze’de olası bir ateşkes ile ilgili değerlendirmede bulunan Cingöz, HAMAS ile Gazze’de uygulanabilecek olan bir ateşkesin çok daha zor olduğunu belirtti. Bunun gerekçesini de; İsrail’in, Gazze’nin kuzeyine yerleşme planı var” diye açıklayan Cingöz; “Bu geçici bir işgal mi, veya ne kadar sürecek bir işgal, bunu bilemiyoruz. İsrail’in, Gazze’de kalıcı bir ateşkes şartlarını kabul etmesi ve bu şartları da HAMAS’a kabul ettirmesi çok zor görünüyor. Hizbullah ile mukayese edersek, ateşkes olabilir mi? Olabilir.” İfadelerini kullandı”.
Bununla birlikte, İsrail’in Hizbullah’la vardığı ateşkes anlaşmasının HAMAS ile varılabilecek bir anlaşmaya da kapı aralayabileceğini vurgulayan Cingöz, ancak Gazze’deki durumun çok daha zor ve çetrefilli olduğunun altını çizdi. Cingöz şöyle devam etti: “Orada İsrail’in planları biraz farklı. Netanyahu’nun bu işin içinde kesinlikle bir zafer anlatısı ile çıkmak istediğini biliyoruz. Gazze’nin kuzeyini işgal etmek istiyorsa İsrail, bu olası bir ateşkesi zora sokacaktır”.
Cingöz, Türkiye’nin ateşkes konusunda etkili bir aktör olmadığını, sadece söylem olarak var olduğunu da ifade etti. Arabuluculukta Katar’ın Türkiye’den daha aktif rol aldığını vurgulayan Cingöz şunları söyledi:
“Türkiye, elinden gelen faaliyetleri yapmaya çalışıyor ama çok önemli bir etkili aktör diyemeyiz. Söylemsel açıdan önemli şeyler var. Türkiye’nin siyasi liderleri çok net bir şekilde tavır almış durumda. Ama bu çok ciddi temeller üzerine oturtulmuş değil. Pratikte bunun yansıması biraz sınırlı kalıyor. Çünkü, birincisi İsrail, Türkiye’yi çok fazla muhatap olarak almadı. Burada Katar öne çıktı. Arabuluculuk anlamında Katar önemli pay sahibi. Türkiye gibi ülkelerin baskısı da İsrail’in bu saldırgan tutumunu yumuşatmasına yol açabilir”.
