Derveze Krateri..Oraya Cehennem Kapısı Deniliyor...

Kaşif George Kourounis, 2013 yılında bir ilke imza attı. Kourounis, Türkmenistan'ın başkenti Aşkabat'a 270 kilometre uzaklıktaki Ahal şehri yakınlarında bulunan Derveze Krateri'nin içine girmeyi başaran ilk kişi oldu. Karakum Çölü'nün ortasında 70 metre genişliğinde, 30 metre derinliğinde dev bir çukur olan Derveze Krateri, Derveze Çukuru ya da "Cehennem Kapısı" olarak da biliniyor. Zira buradan sızan metan gazı, aşağı yukarı 50 yıldır aralıksız yanıyor.

2 yıl süren detaylı hazırlıkların ardından, kraterin içine giren Kourounis'in, gaz ölçümleri yapmak ve toprak örnekleri almak için sadece 17 dakikası vardı. National Geographic'e konuşan Kourounis, "O 17 dakika beynimin derinliklerine kazındı. Kraterin içi tahmin ettiğimden çok daha korkutucu, sıcak ve büyüktü" ifadelerini kullandı. Kourounis'in keşif gezisi sayesinde Derveze Krateri tüm dünyada gündeme oturdu. Sosyal medyada paylaşılan alevli fotoğraflar ve çukurun ortaya çıkışıyla ilgili uydurma hikâyeler, bölgeyi önemli bir turist destinasyonu haline getirdi.

BÖYLE BİR KRATERİN VARLIĞI BİZİ ŞAŞIRTMAMALI Derveze Krateri, hakkındaki hikâyelerin aksine aslında çok da sıra dışı bir oluşum değil. "Karakum'un Işığı" olarak da adlandırılan bu çukur, sonsuz petrol ve doğal gaz rezervlerine sahip bir jeolojik bölge olan Amuderya (Ceyhun) Havzası'nda yer alıyor.

Newcastle Üniversitesi'nden enerji yerbilimi uzmanı Mark Ireland, "Böyle bir kraterin varlığı bizi şaşırtmamalı" dedi. Bölgede yer kabuğundan sızan metan gazları genellikle fark edilmeden havaya ya da suya karışıyor. Derveze Krateri'ni özel yapan şey ise neredeyse yarım asırdır yanıyor olması.

Kraterin ortaya çıkışıyla ilgili çok sayıda hikâye var. Bunların hangisinin doğru olduğunu kimse bilmiyor. Ancak hikâyelerin önemli bir kısmı Soğuk Savaş döneminde yaşanmış bir endüstriyel kaza ihtimaline odaklanıyor. Buna göre, 1960'larla 1980'ler arasında bir noktada, Sovyet mühendisler bölgede petrol kazıları yaparken yer kabuğunda bir çatlak oluştu. Bu jeolojik yara bir metan girdabı ortaya çıkardı. Mühendisler, muhtemelen gazı kısa sürede imha edebilmek için yakmayı denedi. Ya da bir mühendisin sigara izmariti gibi bir şeyi oluşan çukura atmasıyla ateş kazara yanmaya başladı.

ATEŞİ SÖNDÜRMEK KOLAY, GAZI DURDURMAK ZOR İlk aşamayı hayata geçirmek daha kolay. Örneğin kratere hızlı kuruyan çimento dökülerek ateşin yanmasını sağlayan oksijen zengini havayla temas kesilebilir. Ancak Ireland, "üzerine bir kapak kapatmak" olarak nitelendirdiği bu yöntem uygulandığı takdirde, metanın yüzeye çıkmak için başka yollar bulabileceğini, bunun da metan salınımını daha da artırabileceğini belirtti. Bu da Cehennem Kapısı'nı tam anlamıyla "kapatabilmek" için metan sızıntısını kaynağından kesmek gerektiği anlamına geliyor. Kourounis, "Bunun nasıl yapılabileceğine dair hiç kimsenin iyi bir fikri olduğunu zannetmiyorum" ifadelerini kullandı.

BİR İHTİMAL DAHA VAR Kulağa tuhaf gelse de metan sızıntısını kapatmak için büyük bir patlayıcı cihazdan faydalanmak da mümkün. Bu metot endüstriyel kuyu yangınlarını söndürmek için kullanılıyor. Bir sondaj deliği aracılığıyla sızıntının kaynağına yakın bir noktaya yerleştirilen bomba patlayınca oksijen tükendiğinden ateş sönüyor. Patlamanın etkisiyle oluşan molozlar da sızıntının kaynağı olan çatlağı kapatıyor.