Halkımızın binlerce yıllık tarih imbiğinden süzülüp gelen nice değerleri var ki, önemli bir bölümü yitip gitti, bir kısmı yaşama savaşı veriyor. İşte bu değerlerimizden biri “Elpek-Pelemet bezi”.
Çoğu kimsenin adını bile duymadığı bu tarihi ve değerli bez türü Zonguldak’ın Karadeniz Ereğli ve Çaycuma ilçelerinin bazı köylerinde dokunan değerli, özgün ve seçkin bir dokuma türü.
Yok olma tehlikesiyle karşı karşıya bulunan ve bir ilin eşsiz bir kültürel değeri durumundaki Elpek-Pelemet bezinin yaşatılması ve gelecek kuşaklara aktarılması, öğretilmesi için Zonguldak’ta bir toplantı yapıldı.
Zonguldak, Elpek bezi için seferber oldu
Zonguldak İl Millî Eğitim Müdürlüğü tarafından düzenlenen toplantıya Zonguldak Valisi Osman Hacıbektaşoğlu'nun eşi Güney Hacıbektaşoğlu, Bakanlık Müşaviri Dilek Kaya, İl Millî Eğitim Müdürü Osman Bozkan, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Emine Yılmaz Can, Zonguldak Kömür Jeoparkı Müdürü Gülsüm Yılmaz ile Olgunlaşma Enstitüsü ve Halk Eğitimi Merkezi müdürleri katıldı.
Elpek bezi yeniden canlandırılacak
Önemli bir kültürel değerimizin korunmasına yönelik gerçekleştirildiği için sevinçle karşılanan toplantıda konuşanlar, Elpek-Pelemet bezinin tarihi, kullanım alanları, unutulmaya yüz tutmuş el sanatları arasında yer alan bu değerin yaşatılması ve gelecek kuşaklara aktarılması için yapılması gerekenler hakkında fikir ve önerilerini dile getirdiler.
Elpek-Pelemet bezinin katılımcılara tanıtımını Çaycuma ve Kdz. Ereğli Halk Eğitimi Merkezi müdürleri yaptı; Elpek-Pelemet bezinden üretilen çeşitli ürünleri gösterip tanıttılar ve özelliklerini anlattılar.
Elpek-Pelemet bezi nedir?
Elpek-Pelemet bezi, Zonguldak'ın Karadeniz Ereğli ilçesinde üretilen yöresel el dokumalarıdır. "Düzen” adı verilen el tezgâhlarında keten ve pamuk ipliği ile dokunur. Çaycuma'da "pelemet", diğer yerleşim birimlerinde "çözme bez" olarak bilinir. Ancak halk arasında daha çok “Elpek” adıyla tanınmıştır.
Elpek bezi, Karadeniz Ereğli'de 1960'lı yıllara kadar köylünün geçim kaynağı ve giyim malzemesi iken yörede sanayi gelişip, dokumacılıktan ve buna paralel olarak keten tarımından vazgeçilmesinden sonra önemini yitirmiştir.
Elpek bezi, geçmiş yüzyılda giyim malzemesi ve iç çamaşırı, gömlek, çarşaf gibi ihtiyaçlar için kullanılmıştır. 1940-1950 yıllarında kaybolma sürecine giren Elpek bezinin üretimi 1997 yılında Ereğli ilçesinin Kandilli semtinde Nilgün Efes tarafından bir dokuma evi kurulması ile yeniden canlandırılmıştır. Günümüzde Elpek bezi ile masa örtüleri ve hediyelik eşyalar yapılmaktadır. Karadeniz Ereğli'sini temsil eden turistik ürünler arasında yer almaktadır.
Elpek bezi nasıl dokunur?
Mekikleri el ile atılan iki ayaklı tezgahlarda bezayağı tekniği ile dokunur. Atkı veya çözgüsünde keten ve pamuk ipliği kullanılır. Çözgü ve atkıda tek renk veya renk tekrarları kullanılarak boyuna dikey çizgili dokumalar üretilmektedir.