Wagner Grubu lideri Yevgeni Prygozhin düğmeye geçtiğimiz Şubat ayında basmıştı aslında. Prygozhin, Rusya Savunma Bakanı Sergei Şoygu ve Genelkurmay Başkanı Valeri Gerasimov’u “mühimmattan mahrum etme yolu ile Wagner birliklerini yok etmeye çalışmak” ile suçlamıştı.
Rusya Savunma Bakanlığı derhal cevap verdi ve Wagner liderinin suçlamalarının gerçeği yansıtmadığını savundu.
Bu ağır suçlama ve ardından başlayan polemiğin en önemli tarafı bütün dünyanın gözleri önünde yaşanmasıydı.
Ülkenin savaşta olduğu sırada savaşın en önemli yüklerinden birini üstlenmiş olan birliklerin komutanının bu kadar açık konuşması ihanet miydi, yoksa gücün göstergesi mi?
İhanet olup olmadığı Rusya’nın kendi iç tartışması ancak dışarıdan bakınca Prygozhin'in çok güçlü olduğu anlaşılıyor.
Zira bu açıklama sonrasında Prygozhin görevine devam etti. Diğer bir deyiş ile Rusya yönetimi kendisini görevden almadı ya da alamadı.
Prygozhin’in Şubat ayındaki bu çıkışı Rusya askeri hiyerarşisinde çok ciddi bir görüş ayrılığının olduğunu gösteriyor(du).
Bu polemiğin ve Prygozhin’in rahatlığı bir şeyi daha gösteriyordu. Rusya sivil ve askeri bürokrasisi içinde Ukrayna savaşı ile iligili görüş ayrılıkları vardı. Bu durum sadece Ukrayna ile sınırlandırılamaz elbette. Putin muhalifi birçok isim “düzen sağlanmaya devam ettiği sürece” sessizliğini korudu muhtemelen. Prygozhin’in devlet içinde resmi bir görevi yok. Daha da ötesi Wagner de “resmi” değil. Zira Rusya’da paralı askerlik yasak. Ancak günümüzde değişen savaş konsepti içinde birçok devlet gibi Rusya’nın da paramiliter güçlere ihtiyacı var(dı).
Prygozhin, Putin’in çok eski arkadaşı ve işadamı. Eski mahkum aslında. Sovyetler döneminde 9 yıl hapis yatmış. Paramiliter gruplara ihtiyaç olduğunda ise Putin bu ihtiyacını yakın arkadaşı Prygozhin ile giderebileceğini düşünmüş.
Wagner son yıllarda çeşitli yerlerde adını duyuran bir oluşum. Suriye, Libya, Sudan gibi ülkeler bunlardan bazıları. Ancak asıl çıkışları ve tanınmaları Ukrayna sahasında oldu.
Bundan önce 2014’te Kırım’ın ilhakı sırasında da Wagner militanları Rus ordusunun yanındaydı.
Wagner resmi olmadığı için paralel bir şekilde faaliyet gösteren, mühimmatını ve gerekli harcamalarını Rusya savunma Bakanlığı ve diğer bürokrasiden sağlayan bir oluşum.
Yani devlet içinde ve dışında Rusya adına hareket eden ancak resmiyette varlığı kabul edilmeyen bu oluşum bir çeşit paralel yapılanma.
Bu durum askeri bürokrasi içinde bazı birim ve yöneticileri fazlasıyla rahatsız etmiş olacak ki gerginlikler başgösterdi.
Dikkat edilecek olursa Wagner dünkü çıkışı sonrası Putin gidecek vurgusu yapmıyor, hedeflerinin Putin olmadığı ancak çevresindekiler olduğu vurgusu yapılıyor. Elbette bu açıklamalar Putin’in Wagner’e karşı tavrını değiştirmeyecek. Ancak bu açıklamaların savunma bakanı ve genelkurmay başkanı ile ordu içinde yolsuzluğa karıştığı öne sürülen mekanizmaları hedef aldığı ortada.
Zaten Prygozhin’in (özetle) “Rus gençlerini ölüme yolluyorsunuz, yolsuzluklar almış gitmiş, başarısızlığın sebeleri bunlardır” minvalinde konuşması da bunun teyidi.
Ancak anlaşılan krizi Şubat ayında faş ettiği sözlerinden sonra da Putin yönetimi gerekli refleksi göstermeyince Prygozhin “iş başa düştü” diyerek harekete geçti.
Bazı kaynaklar Prygozhin’in Batı ile bağlantı halinde hareket ettiğini iddia ediyor. Bu iddiayı ciddiye almak gerek. Tam da savaşın en kritik zamanında Prygozhin’in kendi ülke yönetimine karşı harekete geçmesi bu iddiayı güçlendiriyor.
Ukrayna karşı saldırırısında başarılı olmamıştı ve Zelensky için zor zamanlar yakındı, ancak Prygozhin Zelensky’nin ve onu destekleyen Batı’nın imdadına yetişti ve bu kez zor durumda olan Putin.
Prygozhin’in paramiliter bir grubun başı olmaktan öte bir özgüven ile hareket etmesi bir yandan Rusya içinde de yalnız olmadığını gösteriyor. Ancak şu sıralarda durum çok kritik. Bu akşam Moskova şiddetli çatışmalara sahne olabilir.
Putin’in bu işin üstesinden gelip gelmeyeceğini ise bu gece gösterecek. Sonuç ne olursa olsun Rusya kendi içinde çok önemli bir hesaplaşma yaşayacak.
Bu gelişmeler Rusya’nın komşularını da yakından ilgilendiriyor, küresel çaptaki dengeleri de mutlaka etkileyecektir.
Bu anlamda Türkiye, Suriye, Ukrayna, Çin, Ortadoğu gibi yerlerde ne gibi bir etkisinin olacağını göreceğiz.
Bazı ülkelerin liderleri elbette statükonun (Putin) devamını isteyebilir ancak bunun değişmesini ya da değişimin getireceği fırsatları kullanmak isteyenlerin olduğu da bir gerçek.
Yani kritik saatler sadece Moskova’da yaşanmayacak, gelişmeler “yakında” olanlar başta olmak üzere bir çok başkentte ilgi ile izleniyor. Zira Moskova’da olan doğrudan ya da dolaylı olarak herkesi ilgilendiriyor.
Bu satırların yazıldığı sırada Wagner Moskova’ya yaklaşık 250 km yakınlığa kadar ulaşmıştı. Moskova’da ise savunma pozisyonu alındı. Moskova içinde hangi bürokratın nerede yer alacağı ve halkın bu isyana katılıp katılmayacağı belirleyici etkenler. Bürokrasi içinde Wagner’e destek zayıf olursa Prygozhin’in şansı yok. Ancak tersi durumda Putin çok zor durumda kalabilir. Saatlerin, hatta dakikaların çok kritik olduğu bir gece geçireceğiz.