UNHCR'ye göre, bu rakam 2022 yılı sonuna kıyasla yüzde 8'lik bir artışa işaret ediyor ve bu artış, 8,8 milyon yeni mültecinin eklenmesiyle birlikte kuruluşun kayıt tutmaya başladığı dönemden bu yana en yüksek oran olarak kaydedildi. Zorla yerinden edilenlerin yaklaşık yüzde 40'ını çocuklar oluşturuyor. Şu anda dünya nüfusunun yüzde 1,5'i, yani her 69 kişiden biri zorla yerinden edilmiş durumda. On yıl önce bu oran her 125 kişiden biriydi, bu da son on yılda neredeyse iki katlık bir artış anlamına geliyor.
BM Mülteciler Yüksek Komiseri Filippo Grandi, "Bu çarpıcı ve artan rakamların ardında sayısız insan trajedisi yatıyor" diyerek uluslararası toplumu zorla yerinden edilmenin temel nedenleriyle mücadele etmek üzere acilen harekete geçmeye çağırdı.
Mültecilerin Geldiği Ülkeler
Rapora göre, 2023'te mültecilerin yüzde 73'ü sadece beş ülkeden geldi: Afganistan, Suriye, Venezuela, Ukrayna ve Sudan. Suriye, 12 yıldır süren iç savaş nedeniyle 2023 yılı sonuna kadar ülke içinde ve dışında zorla yerinden edilen 13,8 milyon kişi ile dünyanın en büyük yerinden edilme krizinin merkezi olmaya devam ediyor.
Dünya genelinde en fazla mülteci, her biri 6,4 milyon ile Afganistan ve Suriye'den geliyor. Bu iki ülke, UNHCR'nin yetki alanındaki tüm mültecilerin üçte birine denk geliyor. Bunları Venezuela (6,1 milyon mülteci ve uluslararası korumaya muhtaç diğer kişiler) ve Ukrayna (6,0 milyon mülteci) takip ediyor.
Küresel rakamlardaki bu yılki artış esas olarak Sudan'daki iç savaştan kaynaklandı. 2023 yılı sonuna kadar yaklaşık 11 milyon Sudanlı yerinden edildi. Afganistan'dan ise Taliban'ın 2021'de yönetimi ele geçirmesinin ardından 6,4 milyondan fazla insan daha iyi bir yaşam arayışıyla kaçtı. Venezuela'da ise ekonomik çöküş nedeniyle altı milyondan fazla insan ülkeyi terk etti. Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısı ve devam eden savaş nedeniyle Ukrayna'yı terk eden mülteci sayısı 2023 yılı sonunda altı milyona ulaştı.
Mültecilerin Barınma Durumu
Dünya genelindeki mültecilerin yüzde 69'u komşu ülkelerde barınıyor. Düşük ve orta gelirli ülkeler, mültecilerin çoğunluğuna ev sahipliği yapmaya devam ediyor; mültecilerin yüzde 75'i bu ülkelerde konaklıyor. Türkiye, 4,6 milyon düzenli göçmenle en fazla mülteciye ev sahipliği yapan ülkelerden biri. İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya'nın Aralık 2023'te yaptığı açıklamaya göre, Türkiye'deki düzenli göçmen sayısı 3,2 milyon geçici koruma altındaki Suriyeli, 1,1 milyon ikamet izni ile kalanlar ve 262 bin uluslararası koruma kapsamında kalanlar olmak üzere toplam 4,6 milyon.
Mültecilere Sunulan Yardımlar
Uluslararası yardım kuruluşları, mültecileri korumak ve desteklemek amacıyla birçok hizmet sunuyor. BM gibi kuruluşlar, güvenlik, gıda, tıbbi tedavi ve eğitim olanakları sağlayan kamplar kuruyor. Ancak mülteci sayısındaki artış, bazı hükümetlerin bu yükü karşılamada zorlanmasına neden oluyor ve mültecilerin nerede yaşayacağı konusu tartışmalı bir siyasi sorun haline gelebiliyor.
Mülteci, Göçmen ve Sığınmacı Arasındaki Farklar
Mülteci, savaş, zulüm veya doğal afet nedeniyle ülkesini terk etmek zorunda kalan kişidir. BBC, sığınma talebinde bulunmak için yasal süreci henüz tamamlamamış olan tüm insanları göçmen olarak tanımlıyor. Mülteciler güvenli bir ülkeye ulaştıklarında ya mülteci olarak kalabilirler ya da o ülkede kalmak için izin istemek üzere sığınma talebinde bulunabilirler. Bu durumda sığınmacı konumunda olurlar.