Ayasofya Camisi’nden 100 yıl daha öncesine tarihlenen ve 5. yüzyılda kilise olarak yapılan İmrahor İlyas Bey Camisi, diğer adıyla Studios Manastırı, İstanbul'daki en eski dini yapı olarak tarihte yerini aldı.
Bizans döneminde kilise olarak kullanılan yapı, İstanbul’un fethinden sonra camiye dönüştürüldü. 2. Beyazıt döneminde, İmrahor İlyas Bey tarafından camiye dönüştürülen yapı birçok badire atlattı. En büyük hasarı Latin istilasında gören tarihi cami, 1894 depreminden de etkilendi.
Sultan 3. Selim döneminde onarılan İmrahor İlyas Bey Camisi’nin, 1900’lü yılların başında önce yangın, daha sonra da yağmurdan dolayı bütün üst örtüsü ve ahşap bölümü çöktü. 1925 yılında tekke ve zaviyelerin kapatılmasıyla beraber tarihi cami kendi haline terk edildi. 1934 yılında Ayasofya Camisi müzeye çevrilince tarihi yapı müzeye devredildi. 1954-1955 yıllarında bir onarım geçiren cami, uzun süre atıl kaldıktan sonra 2012 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğüne devri gerçekleşti.
İmrahor İlyas Bey Camisi’nin restorasyonu için hazırlanan projeler 2019 yılında Koruma Kurulu tarafından kabul edildi.
ÇALIŞMALARIN TAMAMLANMASININ ARDINDAN İBADETE AÇILACAK
Onaylanan projeler çerçevesinde 2023 yılında başlatılan restorasyon çalışmaları sürüyor. Tarihi camide çevre temizliği gerçekleştirildi. Çeşitli badirelerden dolayı 100 yıldır üstü açık olan İmrahor İlyas Bey Camisi’ni korumak adına Uzay Kafes Sitem Geçici Çatı kurulumu tamamlandı. Geçici çatının tamamlanmasından sonra tekke binasında itinalı söküm gerçekleştirilecek. Ayrıca tarihi camide, kuzey bölümdeki üst galeriyi taşıyan sütunlar bulunurken güney bölümündekiler yok oldu. Güney bölümündeki sütunlar da aslına uygun restore edilecek. Çalışmaların tamamlanmasının ardından tarihi cami ibadete açılacak.
Öte yandan, araştırma kazıları da yapılan tarihi camide tamamlanan Uzay Kafes Sistem Geçici Çatı havadan görüntülendi.
DÜNYA KÜLTÜRÜ AŞISINDAN DA DEĞERLİDİR
Vakıflar İstanbul 1. Bölge Müdürlüğü Sanat Eserleri ve Yapı İşleri Şube Müdürü Feyyaz Fidan; "İstanbul’daki en eski dini yapı olarak ifade edebileceğimiz bu manastır; Studios Manastırı’dır. Bu yapı kompleksinden caminin yanı sıra sarnıç, ayazma ve çeşme de bulunmaktadır. Geniş bir revaklı avlusunun ve derviş hücrelerinin olduğunu biliyoruz. Cami olduktan sonra minare ekleniyor fakat günümüze külah ve petek kısmının maalesef ulaşamadığını görüyoruz. İmrahor İlyas Bey Camii’nden bahsederken tabii ki Harim de bulunan opus sectiladan bahsetmemiz gerekir. Hem İstanbul hem de Türkiye açısından kültürel miras bağlamında değerinin olmasının yanı sıra bir dünya kültürü açısından da değerlidir. İnşa edildiği dönemde yurdun birçok yerinden çeşitli taşlar getiriliyor ve bu taşlar belli bir geometrik düzene göre döşeniyor. Bugün burada görülen opus sectila özgündür. Yapının ilk inşasından kalan bir döşemedir" dedi.