Analitik yargı ve sezgi sisteminde beş büyükler

Abone Ol

Nobel ödülü kazanmış olan Daniel Kahneman (Tel Aviv, 1934), davranış finansının öncüsü teorisyendir. Bireylerin mantıksız görünen risk yönetimi davranışlarını açıklamak için ekonomi ile bilişsel bilişimi birleştirmiş ve karar alma mekanizmasını yöneten iki ana nörol sistem olduğunu kabul ediyor:

a.                  Analitik yargı, öncelikle mantık temeline dayanıyor.

b.                  Sezgisel sistem ise duygu temelinde harekete geçiyor ve hızlı çalışıyor.    

Yüksek duygusal zekânın da bireylerin finansal yatırım başarısında etkili olabileceği yönünde görüşler var ve duygusal zekâmızı oluşturan beş temel duygusal yetenekten söz ediliyor:

1.                  Kendinin farkında olmak, yani öz şuur

2.                  Kendini düzenleme, organize etme

3.                  Motivasyon

4.                  Empati

5.                  Sosyal yetenek ve maharetler

Para, para kazanmak, sadece sosyal bir tabu değil, parayla ilgili duyuların aleni konuşulması da rahatsızlığa sebep olabiliyor. Birçok kişi bu tür sohbetlerde daha duyarlı hale gelebiliyor, zira birilerinin önünde konuşuyor olmak, şuuraltında saklı olan duyguların dışa vurulması, açığa çıkması manasına geliyor.

Profesör John Johnson ve Lewis Goldberg tarafından yapılan ortak çalışmada geliştirilen ve internette yayımladıkları "neo kişilik", "kişilik özelliklerinin temeli: "beş büyükler" şu şekilde sıralanıyor:

1. Duygusal denge/nevrotik kişilik özelliği:

a.                  Dağınık, kararsız veya kötümserdir, sinirlidir. (Yüksek derece)

b.                  Duygusal olarak istikrarlıdır. Rahat ve yumuşaktır. (Düşük derece)

2. Açık/açıklık kişilik özelliği:

a.                  Yeni fikirleri denemeye ve yeni tecrübeler yaşamaya açıktır. (Yüksek derece)

b.                  Gelenekçi ve muhafazakârdır. Değişimi sevmez, devamlılıktan hoşlanır. (Düşük derece)

3. Dışadönük kişilik özelliği:

a.                  Girgin, iyimser ve sosyaldir. (Yüksek derece)

b.                  İçedönüktür, genelde yalnız kalmaktan hoşlanır. (Düşük derece)

4. Sorumlu kişilik özelliği:

a.                  Öz disiplini yüksektir; kolay memnun olmaz, organizedir. (Yüksek derece)

b.                  Dürtüsel ve dağınıktır. Yöntem belirlemekte ve kural koymakta zorlanır. (Düşük derece)

5. Uyumluluk hali/uyumlu kişilik özelliği:

a.                  Başkalarıyla işbirliğine ve anlaşmaya değer verir, cömerttir. (Yüksek derece)

b.                  Kendi işiyle ilgilenir, genellikle başkalarının niyetinden şüphe duyar. (Düşük derece)

Beş ana kişilik özelliğinin hepsi bir araya geldiğinde, kişiliğimizin bütünü içinde birbirini dengeliyor ve birey olarak tarzımızı belirliyor. Bazı insanlar birkaç güçlü kişilik özelliğini birden barındırıyor. Bu özelliklere sahip olmamız, bazılarına ise olmamamız bizi iyi veya kötü bir insan yapmaz. Her ana öncülük gerçekte bir "dünyaya bakma" biçimidir. Beş ana kişilik özelliğinden bazıları finansal başarılarıyla yakından bağlantılıdır. Kişilik özellikleri bir noktaya kadar kalıtımsaldır, yani genetik boyutu vardır. Beş büyükler olarak adlandırılan beş kişilik özelliği: Nevrotiklik, dışadönüklük, açıklık, sorumluluk, uyumluluk uzun ve detaylı araştırmalar sonucunda bulunmuş beş yaygın kişilik faktörünü veya boyunu ifade etmektedir. Beş büyükler teori olmayıp tanımlayıcı bir modeldir.